دکتر توحید ملک زاده: چرا دولت ماد یکی از فراگیرترین دولتهای اراضی آذربایجان باستان می باشد؟

گادتب: برخلاف آنچه كه امروزه شايع شده مادها نه يك قبيله منفرد بودند  كه در آذربايجان ساكن شده اند ( اتحادیه ای از اقوام التصاقی زبانی بودند که دولتهای اورارتو، ماننا، ساکا و غیره را تشکیل داده بودند) و نه به رغم عقيدة شايع داير بر اين كه منابع مربوط به تاريخ ماد فوق‌العاده ناچيز است، منابع مختلف تاریخی و باستانشناسی از قرن نهم تا هفتم ق.م نه تنها براي احياي اولیه تاريخ آذربايجان كافي است بلكه جزئيات مهمي از آن دوران را نيز روشن مي سازد. ( دیاکونوف، تاریخ ماد، ص139) این اطلاعات تا امروز برای هیچ ملت دیگری وجود ندارد.

با تغيير و تحولات در اوضاع سياسي آنروزگار آذربايجان، گفته می شود: هفت قبيلة آذربايجان باستان كه قبلاً جزو اتحاديه ماننا و اورارتو و ساكايي بودند اتحاديه اي تشكيل دادند که بعدها يونانيان باستان آنها را ميد يا آنچه ما ماد مي دانيم ناميدند. اين قبايل را هرودوت چنين نام مي برد:

1 – بوآساي        Bousai      2 – پارئلاكئنوي                Parela Kenoi       3 – آستروخات                            Stroukhotes  4 – مغ                Magai      5  – بوديو               Boudioi     6 – آريزانتو         Ariazantoi       7 – ماد Mid

امروزه معاني تمام هفت قبيله ماد در زبان تركي اشتقاق يابي شده است.( برای اطلاع بیشتر، ر.ج، ایران تورکلرینین اسکی تاریخی، دکتر ذهتابی)

با اینحال متاسفانه در کتيبه ها و لوحه های آشوری، بابلی، ايلامی و اورارتويی، هم زمان با دوره تشکيل دولت ماد، هيچ نشانه ای از شش قبيله ای که هرودت ذکر کرده، وجود ندارد.     “ناصر پورپيرار” که خواب از چشمان تمامیت خواهان ایرانشهری ربوده است، در جلد اول، کتاب “تاملی در تاريخ ايران ” با آوردن قسمتهايی از نوشتجات “هرودت”، ثابت ميکند که “هرودت” تاريخدان نبود، بلکه يک نقال بود و نوشته های او ارزش تاريخی ندارد.

مغ نام قبيله اي بود كه در عين حال مقام روحاني داشتند ( دیاکونوف، تاریخ ماد، ص480 )كه بعد از توسعة نفوذ زرتشتي الزاماً به آن دين گرويده تبليغ و اصلاح تعاليم آن را در اعصار خود گرفته و به تدريج موفق به تشكيل طبقه روحاني متنفذ شده و كار انحصار طلبيشان به جايي رسيد كه واژه مغ با موبد زرتشتي مترادف گرديد (رئیس نیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران ، ص778). عموم مردمان مغان مقدس را احترام مي كردند، امور عامة خلق بر طبق نصايح و موافق صلاحديد مغان ترتيب و تمثيت مي گرفت و مخصوصاً در دعاوي اشخاص دقت مي كردند و با نهايت مواظبت، جريان وقايع را مد نظر گرفته فتوي مي دادند و ظاهراً هيچ چيزي را مردمان درست و قانوني نمي دانستند مگر آنكه به تصديق مغي رسيده باشد و عمده ترين اموري كه مغان به آنها مي پرداختند غير از اجراي مراسم ديني عبارت بود از قضاوت و ثبت ولادت افراد ، اخترشناسي و پيشگويي و تعبير خواب و وعظ ، ام.ري از اين قبيل و عشريه و صدقات و جرايم ديني و نيز املاك. شامان ها يا قام ها كه به نامهاي مختلف اوزان ، باخشي/باخسي/باقسي/بخشي آمده كاري جز كارهاي فوق انجام نمي دادند. می توان گفت توپونیمهای مغان، روستای مغانجوق و حتی  ماکو برگرفته از کلمه ماق/ مغ می باشد. جالب اینکه در زبان انگلیسی   magic  که اخذ شده از ماق/ مغ می باشد به معنای جادوگر می باشد.

مطالعة نامهاي شهرها و ولايات ماد نشان مي دهد كه آنان آريايي نيستند (بارتولد، جغرافیای تاریخ ایران باستان، ص145). در کتیبه هایی که در بين سالهای 673-744 ق . م پس از بارها لشکرکشی اقوام دیگر به آذربایجان شامل اورارتو و ماننا نوشته شده و در  آنها اسامي تك تك قلعه ها، شهرها،رودها، كوهها، قبايل، رهبران و سركردگان دولت ماد را  نام برده اند، با اینحال در بين آنهمه اسامي ذكر شده هيچ اسم به اصطلاح آريائی ديده نميشود. اين اسناد ثابت می کنند که ساكنين آذربایجان باستان نه تنها آریایی نبودند بلکه التصاقی زبان بوده اند. .

چنین به نظر می رسد نام آذربایجان به تدریج از این دوران شیوع یافته  جزو اسامی اسطوره ای منطقه شده است. بعدها این نام اسطوره ای به جغرافیای امروزین آذربایجان اطلاق گردید…