ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: جهان علم، ویلهلم رادلوف آلمانی را بنیانگذار پژوهش تاریخی- تطبیقی زبان‌های ترکی می‌شناسد. او در بیست‌ویک سالگی با ارائه پایان‌نامه تحصیلی خود با عنوان «تاثیر دین بر خلق‌های آسیا» موفق به دریافت دکترای فلسفه از دانشگاه زادگاهش برلین شد. این پایان مرحله اول زندگی وی و سنگ‌بنایی برای همه عمرش بود.
در مرحله دوم زندگی او با عشق به تحقیق در فرهنگ و تاریخ ترک‌ها راهی روسیه شد. ابتدا با عنوان معلم، بعدها با رتبه بازرس مدارس مسلمانان، بیست‌وچهار سال به مناطق سیبری، آلتایی، قزاقستان، قرقیزستان، ترکستان و… سفر کرده، بیش از صدهزار صفحه مطالب دست اول در زمینه فولکلور، ادبیات عامه، زبانشناسی، نژادشناسی و… گردآورد.
سی‌وپنج سال آخر زندگی رادلوف سال 1883 با عضویت در آکادمی علوم پترزبورگ و سکونت در پایتخت روسیه تا آخر عمر همراه بود. رادلوف در این سال‌ها دو هدف و وظیفه ارزشمند را دنبال کرد؛ او تا پایان عمر مدیر موزه انسانشناسی و قوم نگاری پترزبورگ بود و گروه‌های پژوهشی زیادی مانند هئیت‌های تحقیقی اورخون- یئنی‌سئی (تشکیل شده در 1891) و تورفان (تشکیل شده در 1898) را رهبری کرد که منطقه اول شامل آثار مکتوب زیادی به زبان‌های ترکی و چینی مربوط به قرون 7-8 میلادی و منطقه دوم شامل آثاری از ادبیات نسطوری و مانوی است. رادلوف دو سال بعد از کشف کتیبه‌های اورخون توسط تومسن دانمارکی، آنها را خواند و همراه ترجمه آلمانی منتشر کرد. علاوه براین کارهای مدیریتی و تحقیقی، همه لحظات رادلوف در آن سال‌ها وقف پژوهش و تنظیم یکصدهزار صفحه مواد اولیه‌ای شد که در طول بیست‌وچهار سال جستجو و کاوش در سیبری و ترکستان گردآورده بود؛ بطوریکه 160 اثر عظیم از مجموع بیش از دویست مقاله، رساله و کتاب رادلوف در آن سال‌ها نوشته شده‌اند.
از جمله آثار ارزنده رادلوف اثر ده جلدی «نمونه‌هایی از ادبیات عامیانه قبایل ترک» بود که توسط آکادمی علوم روسیه به زبان‌های روسی، ترکی و آلمانی انتشار یافته و شامل افسانه‌ها، حماسه‌ها، امثال و اشعار گردآوری شده از قزاق‌ها، قرقیزها، اویغورها، کریمه، قازان، بسارابی، ترکیه، ترک‌های سیبری جنوبی و… است. کتاب‌هایی مانند «گرامر تطبیقی زبان‌های ترکی شمالی»، مجموعه سه جلدی «آثار مکتوب ترکی باستان مغولستان»، لغتنامه چهار جلدی «فرهنگ زبان‌های ترکی»، شرح، ترجمه و نشر «قوتادغو بیلیک» در دوجلد و تحقیقات بسیاری در زمینه کتیبه‌های اوخون- یئنی‌سئی و تورفان و… از آثار دیگر او هستند.
