تشدید تنش میان ترکیه و یونان

گادتب: طی روزها و هفته‌های اخیر تنش میان ترکیه و یونان به بالاترین سطح ممکن طی سه دهه اخیر رسیده است و حتی نعره های های جنگ از سوی ملی گرایان و شخصیت های نظامی دو کشور نیز شنیده میشود. ژنرال ارشد نیروی دریایی یونان در برنامه زنده تلویزیونی ابراز داشت که در صورت وقوع جنگ، ابتدا ارتش یونان پل های اصلی استانبول را مورد حمله قرار داده و ارتباط دو سوی استانبول و همچنین بخش اروپایی ترکیه و آسیایی را قطع خواهد کرد. در پاسخ نیز، رئیس حزب ملی‌گرای ترکیه ابراز داشته است که ارتش ترکیه برای ویران کردن آتن پایتخت یونان آماده بوده و بار دیگر به یونانی ها نشان خواهد داد که دریای اژه چقدر خنک و چقدر عمیق است.

منبع تنش

دو کشور دلایل متعدد و متفاوتی را برای آغاز و تشدید بحران ارائه می کنند، امری که ناشی از برداشت متفاوت هر کشور از معاهدات بین المللی می باشد. ترکیه بر این باور است که بنا بر معاهدات لوزان در سال ۱۹۲۳ و معاهده پاریس ۱۹۴۴، یونان حق مسلح کردن و تجمیع نیروهای نظامی در جزایر دریای اژه را ندارد و حضور نظامی یونان به مسائل امنیتی و گشت گارد ساحلی محدود خواهد شد. در پاسخ نیز یونان بر این باور است که با اجرایی شدن معاهده مونترو در سال ۱۹۳۶، ابعاد نظامی منطقه به کل تغییر یافته و آنچه که در معاهده ۱۹۲۳ بیان شده بود فاقد ارزش حقوقی می باشد. ( مطابق معاهده مونترو در سال ۱۹۳۶، حق حاکمیت ترکیه بر تنگه های استراتژیک استانبول و چاناک کاله تثبیت شد و ارتش ترکیه حاکمیت خود بر این نقاط کلیدی را مبذول داشت.)

بخش دیگر تنش نیز مربوط به حق حاکمیت سرزمینی بر آبهای ساحلی می باشد. این تنش نیز مسبوق به سابقه بوده و در سال های ۱۹۷۵ و سال ۱۹۹۵ نیز مطرح شده که باعث به اوج رسیدن تنش ها شده است. در هر دوی این تنش، ترکیه اعلام کرده است که افزایش حاکمیت یونان از ۶ مایل به ۱۲ مایل را «سبب جنگ» تلقی می کند و دو کشور تا آستانه جنگ نیز پیش رفته اند، اما هر دو کشور به اجرای رزمایش های نظامی بسنده کرده و تنش نیز پس از مدتی فروکش کرده است.

 فاکتور آمریکا

با توجه به مطالب فوق الذکر، تنش دریایی میان یونان و ترکیه امر جدیدی نبوده و آخرین مورد نیز نخواهد بود، اما آنچه که بر اهمیت و حساسیت موضوع افزوده است حضور بیش از پیش آمریکا در یونان می باشد. آمریکا هم اکنون ۹ پایگاه نظامی رسمی و بزرگ در یونان دارد که بخش اعظم آن ها را طی سال های اخیر تاسیس کرده است و همه روزه بر تعداد تجهیزات نظامی پیشرفته آمریکا در این پایگاه ها افزوده می شود. اگرچه که آمریکا هدف از چنین تجمیع قوای نظامی در بنادر استراتژیک یونان را یک دور اندیشی برای مهار روسیه در سالهای آینده عنوان می کند، اما مقامات نظامی و سیاسی ترکیه بر این باورند که هدف آمریکا صرفاً مهار روسیه نبوده و این کشور در حال تقویت و تشجیع یونان برای آغاز یک رویارویی با ترکیه برپایه «ملاحظات دینی و تمدنی» است. شایان ذکر است که آمریکا طی رزمایش های متعدد که بزرگترین آنها را می‌توان رزمایش Defender نامید به شکل نامتعارف و مشکوکی تجهیزات نظامی پیشرفته ای را وارد یونان کرده است و گفته می شود که پس از اتمام رزمایش نیز این تجهیزات در یونان باقی مانده و به ارتش این کشور سپرده خواهد شد.

بهره سخن:

وضعیت پیچیده جنگ اوکراین و روند افزایشی سیاست های توسعه طلبانه روسیه در شرق اروپا و همچنین اهمیت دهی آمریکا به یونان بویژه در دوره بایدن, وضعیت پر تنش میان ترکیه و یونان را پیچیده تر از گذشته کرده است، به گونه ای که هر دو کشور جنگ را «اجتناب ناپذیر» و در راستای منافع ملی خود می دانند اما به همان میزان نیز از وقوع آن اجتناب می کنند چرا که هیچ کدام از این کشورها نمی‌خواهد آغازگر جنگ شناخته شود.

مطالعات اوراسیا-خاورمیانه