توافق صلح میان آذربایجان و ارمنستان و چند مسئله

گادتب: وزارت امور خارجه ارمنستان اعلام کرد که برای تعیین حدود مرزی با جمهوری آذربایجان آماده است. هفته پیش روسیه نیز اعلام کرد که از عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان و باز شدن مرزهای دو کشور استقبال می کند. گفتنی است مذاکرات صلح و تعیین حدود مرزی میان آذربایجان و ارمنستان با مشارکت حقوقدانان بین المللی و مقامات عالی رتبه دو کشور در سطوح مختلف و با میانجی گری روسیه انجام خواهد گرفت و نیمه دوم آن نیز در در ماه اکتبر سال جاری ادامه خواهد داشت.

با توجه به وقوع چنین جو «تنش زدایی» در منطقه، بررسی ابعاد ژئوپلیتیک و سیاسی آن حائز اهمیت میباشد.

مسئله اصلی در تعیین حدود مرزی میان اختلاف بر سر دو نکته اساسی خواهد بود:

1. تعیین حدود مرزی کشوری میان آذربایجان و ارمنستان. دو کشور در کنار مسئله قره باغ در سایر نقاط نیز اختلاف نظرهای جدی دارند و به دلیل عدم مرزبندی ثابت و حقوقی در دوره شوروی، این دو کشور در مناطقی مانند طاووز و استان کغارنیک ارمنستان اختلاف نظر دارند. بدون شک تعیین محدوده مرزی در این مناطق با جابجایی حقوقی و تخلیه روستاها همراه خواهد بود. 

2. مسئله قره باغ مرکزی: جمهوری آذربایجان در جنگ دوم قره باغ توانست طی شش هفته بیش از ۱۰ هزار کیلومتر مربع از مناطق اشغالی را یا آزاد کند و یا از طریق معاهده آتش‌بس به خاک خود بازگرداند اما مسئله قره‌باغ مرکزی هنوزهم پیچیدگی خود را حفظ کرده است. مناطقی با مساحت تقریبی کمی بیش از ۳۰۰۰ کیلومتر مربع (۴ درصد کل مساحت جمهوری آذربایجان) در وضعیت ناشخصی به سر می‌برد، بنابر گفته جمهوری آذربایجان (با استناد به مذاکرات آتش بس سال گذشته) این مناطق خاک این کشور بوده و ارامنه ساکن در این مناطق بخشی از شهروندان این کشور محسوب می‌شوند، اما از سوی دیگر ارامنه ساکن در قره باغ با رد این اظهارات درپی تقویت خودمختاری و تلاش برای اعلام وضعیت حقوقی جدید برای آن می باشند. با توجه به آنچه که در قره باغ و مرکز آن خانکندی می‌گذرد، می‌توان گفت که وضعیت «خانه روی مرز» بر آن حاکم است به گونه ای که نیازهای اساسی آن مانند آب، برق اینترنت نه از سوی ارمنستان تامین می‌شود و نه از سوی آذربایجان. جمهوری آذربایجان خود را برای توسعه زیرساخت‌ها در این منطقه تحت نام منطقه اقتصادی «قره باغ و زنگه زور شرقی» آماده کرده است و شرکت های مخابراتی این کشور در حال آماده سازی زیرساخت برای ارائه خدمات در این مناطق می باشند. اما حضور گروه های جدایی طلبی در مناطق تحت کنترل صلح بانان روسی نیز در حال افزایش می باشد. به لحاظ زیست اجتماعی قره باغ مرکزی در حال تخلیه آرام جمعیتی می باشد و علیرغم اصرار روسیه و ارمنستان، جمعیت ارامنه این منطقه با شیب ملایم و گاها تندی در حال کاهش می باشد، اما روند تحولات نشان می دهد که محور ارمنستان- روسیه به این راحتی این مناطق را تحویل آذربایجان نخواهد داد.