ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: «مردم برای بدست آوردن آذوقه مختصر مجبور شدند اشیاء نفیس خود را به قیمت نازلی بفروشند. نان هر کیلو ۷ قران تمام می‌شد، از یک طرف نیز اکراد آب شهر را از قریه بند قطع نمودند، تا مردم از بی آبی تلف شوند. در این جریانات عده‌ای از گرسنگی و سختی مردند و یک نوع نگرانی آمیخته به وحشت مردم را فرا می‌گرفت در بیرون شهر نیز هر روزه به عده اکراد اضافه می‌شد و حلقه محاصره تنگتر می‌گردید و شب‌ها به قلعه شهر هجوم می‌آوردند و بیش از بیش شدت عمل نشان می‌دادند. مردم ناچار شدند راه حلی جهت دفاع از شهر برگزینند در این باره کمیسیونی به نام کمیسیون جنگ تشکیل گردید که اعضای آن عبارت بودند از:
- حاجی میرزا غلام فقهی
- آقای میرزا خلیل افشار
- محمد تمدن
- آقای کرم علیخان زمانی
- و میرزا صادق خان فخیم الملک و چند نفر دیگر …. با تصویب این کمیسیون عده کثیری از تفنگچیان داوطلب به ۷ دروازه شهر تقسیم شدند که شب و روز به نوبت در اطراف قلعه شهر اورمیه و تابیه‌ها (برج‌ها) کشیک می‌دادند.» این کمیسیون همچنین «با جدیت تمام مشغول تعمیر دیوارهای بدنه شهر گردید و یک دستگاه باروت کوبی و تهیه فشنگ در پشت خانه‌های حکومتی دائر ساختند و آن حیاط را تبدیل به قورخانه نمودند.» ( محل مزبور فعلا پاساژ معماری و جلالی می‌باشد و زمانی به نام حیاط حرمخانه سردار مشهور بود. کاویانپورٰ احمد، تاریخ ارومیه، تهران،۱۳۷۸، ص: ۳۲۶)
«در مورد تعیین رئیس کمیسیون جنگ تشت آراء بوجود آمده بود، برای رفع اختلاف قرار شد که ریاست آن در اوقات شب با حاج نظم السلطنه (امیر تومان) و قبل از ظهرها با حاجی شهاب الدوله و بعد از ظهرها با حاجی عزیزخان امیر تومان باشد و چون ماه رمضان و مردم و اعضای کمیسیون و روسای آن روزه می‌گرفتند نوبت ریاست را طوری قرار دادند که آنها بتوانند از استراحت نسبی برخوردار باشند. ولی مسئله مشکلی پیش آمد و آن ضعف قدرت مادی برای خرید فشنگ و تفنگ و باروت و پرداختن مواجب به تفنگچیان مدافع شهر بود. در این مورد نیز چاره‌ای برای محصورین باقی نمانده و سیم تلفن اورمیه طهران را نیز قطع کرده بودند ناچار ۳۰۰۰ تومن از مستر پاکارد بعنوان قرض اخذ گردید و آقایان میرزا محمود مجتهد و حاج میرزا فضل الله مجتهد در برابر اخذ پول به دکتر پاکارد قبض رسید دادند و بمعیت ضیاء الدوله (فرماندار) قول دادند که بعد از محل جمع‌آوری اعانه یا وصول اعتبار از مرکز پرداخت نمایند. پس از تهیه پول یکی از حیاط‌های فرمانداری را محل ذوب و پر کردن فشنگ و تهیه باروت اختصاص دادند و مردم سلاح و مهمات مورد لزوم را از آنجا تهیه می‌کردند. به دستور کمیسون محل تورک‌ها و فرسودگی‌های دیوار قلعه و بالای برج‌ها نیز تعمیر شدند دیگر جای نگرانی نبود.» (تمدن، محمد، اوضاع ایران در جنگ اول یا تاریخ رضائیه، موسسه مطبوعاتی تمدن، اورمیه، ۱۳۵۰،ص: ۳۲۸)
دکتر توحید ملک زاده – ۲۱ شهریور ۱۳۹۸
