دکتر توحید ملک زاده: آیا ادعای پان فارسیستها مبنی بر اینکه زبان مردم آذربایجان فارسی بوده صحیح است؟

گادتب: در مقدمه گفتنی است قدمت هر زبانی بستگی به حضور متکلمان آن زبان در آن ناحیه مورد بحث دارد. در مورد زبان ترکی نیز این مسأله صادق است. چرا که ساکنین اصلی آذربایجان پروتو تورکها بوده اند. در این باره فقط بطورکلی صحبت می کنیم و بعدا در مقاله ای جدا موضوع به تفصیل بحث خواهد شد.

قدیمی ترین طایفه ای که حضور آنان از پنج هزار سال قبل در آذربایجان در هاله ای از ابهام و حقیقت ملغمه شده سومریان پروتوتورک (ایلک تورک) می باشند به عقیده جمع کثیری از دانشمندان پنج هزار سال قبل اینان از آسیای میانه به آذربایجان آمده و سپس به بین النهرین رفته و اساس تمدن جدید بشری را بنا نهادند.

ژ.اوپر نخستین کسی بود که موضوع قرابت بین زبانهای اورال-آلتاییک که زبان ترکی جزو آن است را با سومری به پیش کشید.بعد از او فریتز هومئل چنان پیشرفت کرد که در دهه نخستین سده ۲۰ میلادی با برابر نهادن واژه های سومری و ترکی و توضیح ۳۵۰ واژه سومری به کمک واژه های زبان ترکی که نقش کتاب ” دیوان لغات الترک ” تورکولوژ مشهور و پدر گرامر ترک،محمود کاشغری انکار ناپذیر است بر ارتباط زبان سومری با زبانهای ترکی تأکید کرد و حتی از خودش یک جمله ترکی ساخت که به ادعایش سومری بوده است.

بعدها دانشمندان معاصر نظیر اؤلجاس سلیمان از قزاقستان و توفیق حاجی یوف و صمدوف از آذربایجان دلایل محکمی دال بر رواج زبان ترکی از چند هزار سال پیش در آذربایجان ارائه دادند.

دیگر طوایف آذربایجان که هر کدام چند صباحی قدرت منطقه را بدست گرفتند از ترکان بودند من جمله هوریها، گویتها،لولوبیها،اورارتوهاوساکاها که در مورد ترکان اخیر گفتنی است نام پادشاه و حکومت دار عادل آن در شاهنامه فردوسی به صورت افراسیاب تحریف شده است و با استفاده از دیوان لغات الترک و قوتادقوبیلیگ در می یابیم که نام وی آلپ ارتونقا بوده و مورد احترام تمام ترکان بوده است وی در آذربایجان و به احتمال زیاد در کاظم داشی “قلعه سنگی” در کنار دریاچه اورمیه،۱۵ کیلومتری جنوب سلماس دستگیر و تحویل کیخسرو شاه داده می شود.

از دیگر سو برخی لغات و کلمات جغرافیایی که از ترکی باستان به یادگار مانده گویای حضور دامنه دار ترکان از چندین هزار سال پیش در آذربایجان است.می توان نام برد:سلماس،اورمیه،تبریز،آستارا،سیواس،خوی،خالخال،باکو،هشتری،سروری و…که تشریح آنها شایان مقاله ای دیگر است.در دوران بهد از مهاجرت هند اروپاییها و حکومت مادهاو هخامنشها گفتنی است مادهای حکومت گر در قالب ۷ قبیله بودند که ۴ قبیله از ۷ قبیله را اقوام بومی(ترکان) و در مورد سه تای بقیه به عقیده دیاکونوف تنها احتمال هند اروپایی بودن یکی زیاد است ورود ترکان خزر و ترکان هون به آذربایجان نیز در قالب کتب تاریخی درج شده است.

کلمات هازاران “نام محله ای در اورمیه” هؤده ی”نام قلعه و روستایی در سلماس” نمونه هایی از حضور ترکان خزر در آذربایجان بودند.ترکان آس نیز که نامشان در کلمات سلماس،آستارا،سیواس و آذربایجان به یادگار مانده از دیگر ترکان ساکن آذربایجان بودند در دوره فتوحات اعراب و نفوذ زبان عربی که با مهاجرت اعراب به منطقه شکل می گرفت اگر فرایند تشکیل زبان ترکی در آذربایجان آغاز نشده بود و زبان واحدی در آذربایجان شکل نگرفته بود زبان عربی می توانست به راحتی زبانهای متنوع طوایف و قبایل پراکنده از هم را تحت عنوان زبان دین از میان بردارد –چنانچه در مناطق زیادی اتفاق افتاد- ولی چنین امری در این زمان هم ممکن نشد.

از دیگر اسناد مهم که نشان دهنده تورک بودن آذربایجانیان می باشد عبید بن شریه می باشد عبید در جواب پرسش معاویه که می پرسد “از حال آذربایجان بگو”پاسخ می دهد آذربایجان از سرزمینهای تورک هست و ترکان در آن گرد آمده اند پس با توجه به این نوشته ها و اسناد آیا زبان رایج مردم آذربایجان “آذری”بوده است؟؟

۳۰ آبان ۱۳۹۷