ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: در دنیای علم چنین اصلی است: هر پروانه ای مثلا در ژاپن بالی بزند اثرات آن در نقطه مقابل آن بوضوح و حتی بسیار بزرگتر دیده خواهد شد. این موضوع در سده های گذشته آذربایجان بدون دانستن علمی این اصل کاملا اجرا می شد و ولیعهد – شخص دوم مملکت- به عنوان حکمران مستقر در دارالسلطنه تبریز کاملا مراقب عشایر غرب آذربایجان بود بطوریکه حکومت اورمیه و ولایات غرب آذربایجان به دقت انتخاب می شدند.
اسناد مختلفی از جمله نامه های شاهان قاجار و اسناد وزارات داخله و خارجه نشان می داد که شاه مملکت به عنوان حافظ امنیت ایران مستقیما با والیان غرب آذربایجان و ولایات اربعه آذربایجان در ارتباط تلگرافی و مکتوبی بود.
اورمیه شهری بود بین المللی و دول مختلف جهان اعم از عثمانی و آمریکا و انگلیس و روس و آلمان و فرانسه و… در این شهر کنسولگری داشتند.
آذربایجان غریب زیر تاخت و تاز میسونرهایی که ظاهرا برای ارشاد مردم آمده بودند که در فاجعه جیلولوق دیدیم هر کاری انجام دادند الا کار تبشیری و الهی. عمق فجایع در اورمیه و سلماس به حدی بود که یکی از کشیشان خداترس خطاب به جانیان گفت: « بروید دعا کنید که در جهان و در آسمانها خدایی وجود نداشته باشد زیرا آن قتل فجیع و صحنه هیجان آور که من به چشم خود دیدم یقین کرده ام که اگر خدایی وجود داشته باشد حتماً قهر و غضبش برای مکافات آنگونه قتل و حشیانه ، نه تنها دامن شما را خواهد گرفت بلکه شامل حال تمام مسیحیان جهان نیز خواهد شد.»(آذربایجان در جنگ جهانی اول یا فجایع جیلولوق، دکتر توحید ملک زاده، نشر اختر تبریز، ص: ۲۰۴)
ولایات غرب آذربایجان دژی بود در مقابل حملات غارتگرانه غرب آذربایجان و صعود و افول سردار و حکمرانی در این منطقه ارتباط مستقیمی داشت با عملکرد وی در مقابل عشایر و دفع شورش آنان. والیان منطقه نیز با سرخیلان عشایر ارتباط داشتند و با بروز ناآرامی در منطقه، سرخیلها عزل و دولت اداره امور عشایر را بدست می گرفت. دست بدست شدن امور ایل بزرگ شکاک از یکصد و پنجاه سال اخیر مثالی از این سیاستها بود. با وقوع انقلاب مشروطیت ساختار اداری، اجتماعی فرهنگی ایران نیز عوض شد و نیاز به تشکیل ایالتی مستقل در غرب آذربایجان احساس شد.
تا سالهای مدیدی نام ایالت «ایالت غربی آذربایجان» بود و سپس به آذربایجان غربی تغییر نام دادند. از همان ابتدای تشکیل استان آذربایجان غربی رجال نامداری چوخ فرخ معتصم الملک- نخست وزیر بعدی- و دیگران به حکمرانی این ایالت استراتژیک انتخاب شد و اداره این ایالت محکی بود به استحقاق رتبه های بالاتر اداری در سیستم ایران.
در آن زمان کل سیاست ایران با عثمانی با منافع استراتژیک آذربایجان غربی و اهالی منطقه هماهنگ بود و نه با رضایت عشایر.
کلا رفتار عشایر کوهستانهای مرزی دو کشور نسبت به شهرهای آذربایجان غربی سیاست ایران قاجاریه را با کشورهای همسایه تعیین می نمود. حال پرسش اینجاست پس از یکصد سال آیا همین نگاه ، دوباره برای آذربایجان غربی برقرار است؟ آیا منافع آذربایجان غربی در حمایت ایران از گروه و یا گروههایی در سوریه، عراق لحاظ می شود؟
