ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: ترکان ساریجالی یا جوانشیر دسته ای از ترکان اوغوز بودند که در فرایند ملت شدن ترکان آذرباجان نقش به سزایی داشتند. جوانشیرها در دوره صفویه اقتدار قره باغ را در دست گرفتند. پدر ابراهیم خلیل خان یعنی پناه خان قره باغی نخست، جارچی نادرشاه افشار بود. پناه خان پس ازقتل نادرشاه به قره باغ آمد و در آنجا ساكن شد و به تدریج قلعۀ پناه‌آباد مشهور به قلعۀ شوشا را بنا نهاد. پناه خان سپس مردم قریۀ شوشا را در داخل آن قلعه اسكان داد و سكه‌ای نیز به نام پناه‌آباد ضرب كرد. افراد قدیمی آذربایجان حتما پول پناباد را که ماخوذ از پناه آباد می باشد را شنیده اند.
پس از او فرزندش ابراهیم خلیل خان، خان منطقه وسیع و آباد قره باغ شده، در استحكام قلعه شوشا و آبادانی اطراف آن كوشش كرد. در زمان وی فرهنگ و ادبیات ترکی آذربایجانی در منطقه رشد فراوانی داشت. شاعر نامدار آذربایجان ملاپناه واقف در دربار وی بود.
خان قره باغ از اطاعت آقا محمدخان قاجار که برای بسط قدرت به حدود آذربایجان می رسید نیز سر باز زد. آقا محمدخان چون از تسلیم شدن ابراهیم خلیل و تصرف قره باغ مأیوس گردید، در ۱۵ شوال ۱۲۰۹ ق برای سركوب و تصرف كامل نواحی تحت حكومت او، از تهران حركت كرد و چون ابراهیم خان برای جلوگیری از حركت او پل خداآفرین را در نزدیكی شوشا منهدم كرد، سلیمان خان قاجار را به تعمیر آن مأمور ساخت. ابراهیم به منظور مقابله با آقا محمدخان از فرمانروایان شیروان و شماخی و دربند یاری خواست، اما خان قاجار این نیروها را به سرعت درهم شكست و در نزدیكی پل خداآفرین اردو زد. شاه قاجار سپس قلعۀ شوشا را محاصره كرد. ابراهیم خلیل خان با سپاهی نزدیك به ۰۰۰‘۱۰ تن از حصار بیرون آمد و با آنكه به سختی مقاومت كرد، سرانجام شكست خورد و به درون قلعه پناه برده تسلیم شد.
ابراهیم خلیل خان پس از این حوادث نامه‌ای به زبوف، سردار روس كه از جانب كاترین دوم امپراتور روسیه مأمور تسخیر آن حوالی شده و تا دشت مغان پیش رفته بود، نوشت و اظهار اطاعت و بندگی كرد. اما آقامحمدخان از سازش ابراهیم خلیل با روسها آگاه شده و بسیار خشمناك گردیده بود. آقامحمدخان در۱۲۱۱ ق / ۱۷۹۶ م به قصد براندازی او و تصرف قره باغ و کلا آذربایجان شمال رود ارس از تهران حركت كرد. هر چند ابراهیم خان برای ممانعت از حركت او پل ارس را خراب كرد، اما آقا محمدخان با زحمت از آن رود گذشت و خود را به نزدیك قلعۀ شوشا رساند. ابراهیم خلیل خان هراسان شد، قلعه را رها كرد و با زن و فرزندانش به داغستان گریخت. خان قاجار قلعه را متصرف شد و خزاین و اموال آنجا را به غنیمت گرفت. اندکی پس از این ماجرا، آغامحمدخان در قلعه شوشا کشته شد و ابراهیم خلیل خان به قره باغ بازگشت.
در سالهای نخستین پادشاهی فتحعلی شاه، ابراهیم خلیل همچنان بر قره باغ فرمان می‌راند، اما با روسها ارتباط بیش‌تری داشت. در ۱۲۱۹ ق فتحعلی شاه برای سركوب خوانین آذربایجان به ویژه ابراهیم خلیل خان كه همچنان با روسها مرتبط بود، به آذربایجان رفت . ابراهیم خلیل كه در آن هنگام از مساعدت و همكاری با روسها پشیمان شده بود، نامه‌ای به فتحعلی شاه فرستاد و ضمن اظهار ندامت، آمادگی خود را برای كمك به قوای قاجار اعلام كرد. نوۀ او جعفرقلی خان پسر محمدحسن خان، كه آرزوی جانشینی جدّ خود و حكومت قره باغ را در سر می‌پروراند، روسها را از این نقشه آگاه ساخت. دسته‌ای از سپاهیان روسی به همراهی جعفرقلی شبانه بر بالین ابراهیم خلیل خان شتافتند و او را همراه با ۳۱ تن از بستگانش هلاك كردند. جعفرقلی خان نیز از این كار خود سودی نبرد، چه روسها به سبب مخالفت ایلات قره باغ حكومت آنجا را به او ندادند و مهدیقلی خان، یكی از فرزندان ابراهیم خلیل را به این سمت گماشتند. از دختران او یكی به نام آغاباجی به همسری فتحعلی شاه درآمد و چون از شاه فرزندی نیاورد، دو تن از فرزندان فتحعلی شاه را به رسم پسری و دختری به او دادند تا آنان را تربیت كند. دختر دیگرش همسر حسین خان دنبلی خویی بود.
