دکتر توحید ملک زاده: شیخ تپه از نام شیخ عبیدالله کرد اخذ نشده است بلکه به ترکی ایشیق تپه می باشد

گادتب: اخیرا حجم تبلیغات درباره انتساب محل مشهور شیخ تپه به شیخ عبیدالله شمزینی افزایش یافته ولی آیا این موضوع واقعیت دارد؟

اواخر بهار ۱۸۸۰ میلادی/۱۲۵۹ شمسی حمله اکراد عثمانی با اکراد تبعه ایران به فرماندهی شیخ عبیدالله به غرب آذربایجان به مرکزیت اورمیه شروع شد. اکراد دو دسته شده یک گروه سروقت اورمیه رفته ولی با مقاومت قهرمانانه اهالی اورمیه و مخصوصا حاکم شهر اقبال¬الدوله مواجه شدند. دسته دیگر سروقت جنوب غرب آذربایجان رفته و شهرهای میاندوآب، عجبشیر، بناب و مراغه را غارت و جمع کثیری را شهید نمودند. ۱۷ آبان ۱۲۵۹ پس از چند روز مداوم جنگ خونین، شکست در قشون اکراد هویدا شد.

شیخ عبیدالله با اکراد مضمحل شده به عثمانی گریخت در آنجا دستگیر و به حجاز تبعید شده و به اجل طبیعی مرد.

خسارت شیخ عبیدالله به آذربایجان براساس آمار استخراجی از دفترچه برآورد غارت و خسارت شیخ عبیدالله به تاریخ رجب ۱۲۹۸/ خرداد ۱۲۶۰ شمسی معادل یازده هزار تومان نقد و ششهزار و سیصد و دو خروار غله معادل ۱۹۴۳ تومان نقد و ۴۵۸ خروار غله برآورد شده است.

شورش شیخ عبیدالله در تاریخ آذربایجان و ایران بسیار منفی قلمداد گردیده بطوریکه ظل السلطان در خاطراتش ضمن بیان مسببین این خروج که شاید خارجی بودند می نویسد: « … عجبتر اینکه اگر این حرکت از یک دسته کرد دزد ناشی می¬شد عیبی نداشت ، از شخص ملایی که دعوی اجتهاد سهل است دعوی ارشاد و کشکول و پوستین میکند مرده خود را به ریختن خون همجنس و هم مذهب خود فتوا می دهد که کتابشان یکی و قبله شان یکی است درآمده است».

۴ ذیقعده/ ۱۷ مهر ۱۲۵۹ ناصرالینشاه طی تلگرافی به تیمورپاشاخان نوشت:

« تلگراف مفصل تو را خواندم. حقیقت این است همه شما گویا دیوانه شده اید، مثل سفاهت شیخ عبیدالله. شیخ یا دیگری کیست که این طور جسارتها بکند. چهار تا کرد چرا شماها را این قدر دست و پاچه و کم دل کرده است که این طورها عرایض و تلگرافها عرض می کنید؟ همان ماکو و خوی و سلماس و ارومی باید جواب هزار نوع این امور را بدهد چه رسد به آذربایجان. نمی دانم چه خبر شده است که این قدر بی غیرت شده اید؟ یعنی چه؟ ….». (فتنه شیخ عبیدالله،…، ص: ۱۴۸)

عاقبت شیخ عبیدالله

بنا بر یک روایت ایرانی اوایل رجب / خرداد ۱۲۶۰ شمسی ۱۲۹۸ شیخ عبیدالله توسط مامورین عثمانی دستگیر و به استانبول آورده شد. برای شیخ مبلغ بیست هزار قروش حقوق ماهیانه تعیین کردند. یک سال بعد در شوال سال ۱۲۹۸ / شهریور ۱۲۶۰ از استانبول فرار کرده و پس از دستگیری مجدد در سال ۱۸۸۲ شیخ عبیدالله با خانواده از راه موصل و اسکندرون و بیروت زیرنظر دو افسر بلندپایه به مکه تبعید شد.

یکی از همسرانش به نام رقیه خانم در موصل فوت کرده و در همان شهر دفن شد وی در روز عرفه ذی حجه ۱۸۸۳ میلادی در محشر عرفه مریض شده و دو روز بعد فوت کرده و در قبرستان « معلی» مکه دفن می شود.

سه روز بعد از مرگ شیخ عبیدالله ، همسر و پسر ارشدش شیخ رشید هم به همان بیماری مبتلا و فوت کرده در همان قبرستان معلی دفن می شوند. پس از مرگ وی تبعید اجباری خانواده¬اش هم ملغی گردید و فرزندانش به عثمانی برگشتند.

فرزندش شیخ عبدالقادر ( ۱۹۲۵-۱۸۵۱) در مشروطه دوم عثمانی به نمایندگی مجلس اعیان انتخاب شد و حتی چندی بعد به ریاست آن هم رسید ولی در زمان جنگ جهانی اول با انگلیسی ها علیه عثمانی شرکت کرده و در شورش ۱۹۲۵ شیخ سعید علیه جمهوری ترکیه شرکت کرد. و در سال دستگیر و اعدام شد. اطلاعات بسیار جالبی از فرزندان و خاندان شیخ عبیدالله اخیرا بدست آمده است.

ال به نظر شما چقدر احتمال دارد و حتی منطقی است اهالی اورمیه با چند ماه مقاومت خونین و طاقت فرسا در مقابل دشمن خونی نام فرمانده این لشکر را به نام تپه معروف شهر مسمی نمایند؟

۱۵ دی ۱۳۹۷