ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: در راستای اقدامات ضد ترک در دوره پهلوی، قرعه به نام احمد کسروي تبريزي در آمد که وي رساله و تئوري جديد آذري را در سال 1304 ارائه داد. براساس ادعای کسروی گویل اهالی آذربایجان زبان قدیم آذری را داشتند که بعدها زبان ترکی را یادگرفته اند…گرچه ايشان در طي مقالاتی که در مجله العرفان مصر چاپ شد (کسروي، احمد، زندگاني من-تهران 1348، ص321) به سياسي بودن اين نظر و در نتيجه اشتباه بودن آن اقرار کرد. اما تبعات به اصطلاح این کشف عجیب پس از نود سال هنوزهم از بین نرفته است.
اين سياست که به صورت دکترين رسمي رژيم پهلوي در آمد سبب گرديد تا به تدريج اطلاق کلمه ترکي به زبان اصيل مردم آذربايجان در نوشته هاي رسمي و دولتي متروک گردیده و نام آن به آذري تبديل شود. در قاموس اینان آذری لهجه ای اززبان فارسی محسوب می شد. امری که برخلاف حقایق علم زبان شناسی و تاریخی است.
ترویج گسترده این تئوری سبب شد تا پرنس ارفع تبريزي در کتاب خاطرات خود زبان ترکي آذربايجاني ميرزا فتحعلي خان آخوندوف را « ترکي قفقازي» و زبان خود را « آذربايجاني» بداند. (ايران ديروز،خاطرات پرنس ارفع،تهران 1345- چاپخانه وزارت فرهنگ و هنر،ص49) در خاطرات خليل پاشا نيز آمده است که وي وقتي در تبريز به ملاقات محمد حسن ميرزاي وليعهد مي رود بنا به پروتوکل رسمي محمد حسن ميرزاي وليعهد که زبان مادريش ترکي بود با او فارسي سخن مي گويد و پس از اتمام پروتوکل ، دو ترک « محمد حسن ميرزا و خليل پاشا » به ترکي صحبت مي کنند ( خاطرات خليل پاشا، بیتمه ین ساواش، استانبول). مجله فکاهي ملا نصرالدين نيز اينبار به صورت کاملاً جدي سياست فارس محوري در آذربايجان و حتي ممالک محرومه قاجار به نقد مي کشد.
بنیانگذار جزب توده و از بزرگان کمونیسم در ایران دکتر اراني تبريزي که در آلمان طرفدار نظام شاهنشاهي و به اصطلاح عظمت آن دوران بود پس از بازگشت به ايران عليه ترک و زبان ترکي آذربايجان مقاله مي نويسد و برای ريشه کني این زبان در آذربايجان پيشنهادهايي ارائه مي کند. پیشنهادهایی که هیچگاه نتوانست و نمی تواند عملی شود.
با اقدامات نظري گروه شونیست آریایی گرا و اقدامات عملي رضا خان جهت ساقط کردن ترکان از اداره ايران و انقراض حکومت ترکان قاجار، دولت ترکيه موضوع را جدي ميگيرد. در آخرين سفر سلطان احمد شاه به اروپا مصطفی کمال آتا تورک که به تازگي به رياست جمهوري ترکيه جديد انتخاب شده بود وزير مختار ايران انوشيروان سپهبدي را که از طرف مادر منسوب به قاجاريه بود را احضار و به وي گفته بود که فورا خود را به پاريس رسانده اين پيام محرمانه شفاهي را به سلطان احمد شاه برساند. مبني بر اينکه اگر احمد شاه مايل به بازگشت به تخت سلطنت بود ترکيه مي تواند قواي کمکي در اختيار وي قرار دهد تا از طرف غرب به تهران مراجعه کند ولي سلطان احمد شاه اين پيشنهاد را به سبب عدم تمایلش به مداخلات خارجی در باز پس گیری حکومت رد می کند و لاجرم آتاتورک با سردار سپه روابط دوستي برقرار می نماید.( مکي، حسين، زندگاني سياسي سلطان احمد شاه انتشارات امير کبير چاپ چهارم1370، ص244).
