ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: « انگلیسی ها در آذربایجان تشکیلات مهمی ندارند. فقط شرکت تجارتی شرق یک مرکز در تبریز دارد. این مرکز توسط مامورینش کالا و بار جمع می کند. در خوی و سلماس و اورمیه و ساوجبلاغ مامورینی دارد که عمدتاً مسلمانان محلی هستند. کسانی که در تبریز به شغل کمسیونچی مشغولند “چارل صاحب و استیونس عزه ی” هستند.
از این میان چارل از سی سال پیش در تبریز بوده و در مواقع ضروری وکالت کنسول را نیز بر عهده می گیرد. انگلیسی ها غیراز تبریز در جای دیگر کنسولگری ندارند. در آذربایجان کار اطلاعاتی و تبلیغاتی ایشان را داشناق ها و احتمالاً مامورین مدارس آمریکایی انجام می دهند. گندکاریی که انگلیس ها از قدیم الایام می خواستند توسط آسوری و نسطوریها درحوالی اورمیه انجام دهند در سایه فعالیت و معاونت دینی و فرهنگی آمریکایی ها به تدریج پیشرفت می کند. انتظار می رود در اینجا یک مقدار دیگری آسوری و نسطوری و حتی ارمنی جمع شود و اقدام بر له و حمایت آسوری ها به فعالیت بپردازند. مع هذا درست شدن مملکت آسوری قبل از درست شدن کردستان کوچک در عراق به نظر کمی مشکل است.
بدون شک شورش سیمیقو در مناطق کردنشین آذربایجان، تعرض عشایر “پشت دری” به سردشت و قیام “سالارالدوله” نمودی از فعالیت سیاسی انگلیسی ها در منطقه است. تبلیغات و تجربیات کردی درمیان کردها وتشکیلات بوجود آمده در عراق کار انگلیسی هاست. در میان کردان آذربایجان واسطه باشعور و فعال این مشکلات سیمیقو می باشد. در مورد تبلیغات و فعالیتهای کردی اگرچه در مبحث کردها به تفصیل بحث شد اما در مورد این مساله بایستی از نزدیک تحقیق شود.
فعالیت آمریکایی ها که ظاهراً در پوشش دینی و انسانی است عبارت است از تاسیس مدارس و بیمارستان. آمریکایی هادر تبریز و اورمیه هم مدرسه و هم بیمارستان و در ساوجبلاغ فقط بیمارستان دارند. مدرسه اورمیه نه کلاسه با 240 پسر و 180 دختر می باشد. تعداد دانش آموزان پسران بدین شرح است: 180 آسوری، 40 ترک و 30 ارمنی. دراین مدرسه تبلیغات پروتستان می رود. بچه مسلمان ها هم در تمام آیین های مذهبی آنها شرکت می کنند. در آخر سال به هر دانش آموز مسلمانی که مدرسه را تمام کند یک انجیل هدیه می دهند. فارغ التحصیلان این مدرسه به تبریز می روند در این جا تدریسات تماماً انگلیسی است. فارغ التحصیلان تبریز نیز درصورت تمایل می توانند برای تحصیل به صورت مجانی به آمریکا بروند. برای دیگران هم در دوایردولتی کار پیدا می شود. در اورمیه یک مدیر مدرسه آمریکایی، یک دکتر پزشک و دو معلم وجود دارد. به مدارس روستاهای آسوری، نسطوری آمریکائی ها کمک می کنند. در مریضخانه ها مداوا عمومی و مجانی است. در ساوجبلاغ می خواهند یک مکتب باز کنند.بدون شک چون در اینجا هیچ ارمنی و آسوری زندگی نمی کند پس هدفشان شکار بچه های کرد می باشد. در بیمارستان حالیه یک دو دکتر به نام chalk آلمانی هست. چند مادام هم در نزدش هست. در جنگ جهانی اول در “چاناق قلعه” و در “ماردین ” هم یک بیمارستان آلمانی وجود داشت. وی ترکی می داند.
احتیاجی نیست که تحقیق زیادی کنیم که این موسسات آمریکایی در پشت ماسک دینی و انسانی اش چه آرزوهای سیاسی بزرگی دنبال می کند. اگر چه بعضی مامورین ایرانی به اینها شبهه و شکی ندارند ولی چرا حکومت تدابیر جدی در برابر این کارها نمی کند و یا نمی تواند بکندنمی دانیم.
با جنایاتی که اینان در گذشته نزدیک در آذربایجان انجام داده اند معلوم است پشت سر موسسه های آمریکایی که به نام دین و مدنیت ایجاد شده چه کمیته های خون آشامی لانه دارند…..» کتاب: آذربایجان در اوایل پهلوی، ترجمه دکتر توحید ملک زاده، اختر تبریز 1388: ص: 109
