دکتر رحمان پوراکبرخیاوی(روشن خیاوی): بررسی تاریخی_تطبیقی زبان های «سومری-کنگری» و «ترکی»

گادتب: «کنگر-Kəngər» کجا بود؟ «سومر-Sumer» کجا بود؟ «زبان کنگری» یا «زبان سومری»؟ معنای «کنگر» چیست؟

یکی از ابهامات مهم تاریخ باستان، آنهم در حوزه و محدوده ی «خاور نزدیک و میانه»(middle near and east)،مسئله ی «زبان سومری» و اینکه اساسا «سومری» ها چه کسانی بودند و خود سومر کجا بود؟ است. و در مقابل همین پرسش، پرسش «زبان کنگری» و اینکه چه شد که نام مردم «کنگر» به نام «سومر-Sumer» تغییر یافت و همینطور هم، زبانشان نیز به «زبان سومری-Sumerian Language» دگرگون شد.

امروزه ما به جای «مردم کنگر-Kəngərian و کنگرلی ها-Kəngərians»، نام جعلی «مردم سومر و سومریان» را به کار می بریم، و به جای «زبان کنگری-Kəngərian Language»، از نام جعلی «زبان سومری» استفاده میکنیم!!…اینکه می‌گویم: جعلی! به این علت است که باستان شناسان و زبان شناسان غربی این نام را، به استناد نام «شنعار» که در تورات آمده، برای مردم «کنگر» جعل کردند.

لغت «کنگر» به صورت صفت نسبی، یعنی «کنگرلو» در تاریخ به عنوان طایفه ای از ایل بزرگ ترکان «استاجلو» دیده می‌شود. این طایفه در زمان صفویان و شاه عباس بزرگ یکی از قبایل مهم و طرفدار آن سلسله بود. علاقمندان می‌توانند به منابع تاریخی دوره ی صفوی، مانند «عالم آرای عباسی» مراجعه نمایند.

  امروزه چند روستا و آبادی با نام «کنگرلی-Kəngərli»، «کنگرلو-Kəngərlu» می شناسیم که در مناطقی قرار دارند که، از گذشته های دور، محل اسکان و زندگی اقوامی از مردم ترک بوده است. یکی از این روستا ها در حدود سی(۳۰) کیلومتری شمال مشکین شهر- خی ێوْ-Xiyo و کنار جاده ی مشکین شهر به موغان واقع است. منطقه ای دیگر به همین نام، در شمال ارس، در کشور جمهوری آذربایجان و حوالی شهر باکو قرار گرفته و سومین «کنگرلی» در منطقه ی گرگان، در ترکمن صحرا واقع است. [ خلیج کنگر؛ نام اولیه و اصلی خلیج جنوب ایران نیز بوده است ]

همچنین در اطراف شهرستان سلماس و بستان آباد تبریز و اورمیه و زنجان و به احتمال زیاد در مناطق دیگر نیز آبادی هایی با این نام وجود دارد. و البته نام طایفه ای از طوایف عشایر شاهسون نیز است و در این زمان همچنان با این نام نامیده می‌شود. محل اسکان اصلی ترکان طایفه ی کنگرلو را، حوالی سرزمین هایی دانسته اند که امروزه جمهوری خودمختار نخجوان را تشکیل می دهد. هیچکدام از لغت نامه های فارسی، معنایی برای لفظ «کنگرلو» ننوشته اند.

لغتنامه ی دهخدا در مقابل «کنگر-Kəngər» چنین نوشته است: رستنی باشد معروف که بیشتر در کوهستان روید و کناره های برگ آن خاناک باشد و آنرا پزند و با ماست خورند…به عربی «حرشف» و «جناح البیش» و «شوکه الدمن» هم گویند…معنی های دیگری نیز برای «کنگر» نوشته اند، از آنجمله: نام سازی است که در هندوستان متداول است…و نیز نام شهری در «مالزی» هم کنگر است. حدود پنجاه هزار جمعیت دارد…  کنگر را امروزه در آذربایجان بیشتر به نام های «ده وه تیکانی»-خار شتر می نامند. در همه ی مناطق آذربایجان می روید، خارهای تیز و بلندی دارد…

 مردمانی که امروزه پایه گذاران تمدن بشری شناخته می‌شوند و توسط شرق شناسان با نام سومر-Sumer نامیده و معرفی شده اند و همچنان معرفی می‌شوند، سرزمین و موطن آبا و اجدادی خود را «کینگی-Kingi» و «کینگیر-Kingir» می نامیدند. در حقیقت نام «سومر، شومر» را «آکاد ها-اکدها-Akkadian»، که قومی از تیره ی «سامی ها-Semitic» که از صحاری آفریقا و از طریق شاخ آفریقا به سرزمین های حجاز-عربستان امروزی آمده  بودند، به «کینگیر»ها دادند.

دکتر_رحمان_پوراکبر_خیاوی(روشن خیاوی) –  دکترای تخصصی فیلولوژی