ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: «به دنبال صدور فرمان تنظیمات در ۳ نوامبر ۱۸۳۹ م تا اعلان مشروطیت در ۲۳ نوامبر ۱۸۷۶ م. عثمانی در پروسه پیشرفت جهانی دست و پا می زد. استبداد شرقی سلطان عبدالحمید و اداره کردن سنتی امپراطوری عثمانی از یکسو و پیشرفت رو به تزاید قوای رقیب عثمانی دراورپا سبب شد تا جمعیتی متشکل از یکسو و پیشرفت رو به تزاید قوای رقیب عثمانی در اورپا سبب شد تا جمعیتی متشکل از پنج دانشجوی ترک در سوم نوامبر ۱۸۸۹ تشکیل شود که اساس حزب اتحاد و ترقی عثمانی به شمار می رود.» ( این جمعیت در سال ۱۸۹۵ شعباتی در لندن ، پاریس و برلین دایر کرد .
در سال ۱۸۹۷ م . فعالیت کمیته اتحاد و ترقی که ژون تورک نیز نامیده می شد به حدی گسترش یافت که سلطان عبدالحمید در خاطرات خود از رشد رو به تزاید انها اظهار نگرانی می کند . در سال ۱۸۹۸ م . کتابی که توسط ژون تورکها علیه سلطان عبد الحمید نوشته می شود به دست امپراتور رسیده و وی موضوع را جدی می یابد. اینان چون سازمان می یابند در درون ارکان عثمانی به فعالیت پرداخته و به تدریج در مصر نیز کمیته ژون ترکها به وجود می آید. با گسترش فعالیت کمیته اتحاد و ترقی و سازمان یافتن افراد فراری از عثمانی، عثمانیان ساکن مصر در پاریس گرد هم آمده و در روزنامه «مشورت» که تازه به انتشار می پردازند.
داغستانلی مراد بیگ معروف به میزانچی مرادبیگ کمیسر دیوان عمومیه عثمانی صاحب روزنامه «میزان» اورپا به خشم سلطان عثمانی افزوده و باعث می شود مأمورین خفیه عثمانی جهت متلاشی کردن فعالیت مخالفان دست بکار می شوند. وی پس از بازدید از بعضی مراکز اروپایی به پاریس آمده و پس از ملاقات با دوستان خود در آن شهر به مصر رفته و در قاهره به طبع و نشر روزنامه «میزان» پرداخت.
پس از مدتی که امکان اقامتش در مصر مقدور نشد مجدداً به پاریس برگشت و در پاریس با نمایندگان جمعیت در این شهر ملاقات کرده و تصمیم به انتشار روزنامه «میزان» در ژنو گرفت. زمانی که به اتفاق تنی چند از دوستان به سویس آمد جمعیت اتحاد ترقی علاوه بر عثمانی در مصر و ۳ شعبه در اورپا شعبه داشت. با گسترش فعالیت اتحاد و ترقی و ارسال سه روزنامه این جمعیت به عثمانی به ترتیب حریت در لندن، مشورت در پاریس و میزان در ژنو همراه با اوراق و رسالات در قاهره،اعضای جمعیت به شکل قابل توجهی افزایش یافت.
نفوذ این جمعیت به میان افسران و سربازان پادگانها به سلطان عبدالحمید سبب شد در ۲۵ جمادی الآخر سال ۱۳۲۶ (۱۹۰۸) فرمان مشروطه درعثمانی صادر شود این درحالیست که فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه در ۱۳ جمادی الثانی ۱۳۲۴(۱۹۰۶)صادرشده بود. مشروطه خواهان عثمانی سلطان عبدالحمید را از سلطنت خلع کردند. چندی نگذشت که مشروطه خواهان ایرانی نیز محمدعلیشاه را از سلطنت خلع کردند. از عجایب این دو انقلاب این بود که از شکست دولت عثمانی و انقراض آن دولت نوین ترکیه بوجود آمد و از انقراض قاجاریه در ایران سیستم فارس محوری پهلوی.
بدین ترتیب جمعیت اتحاد و ترقی در عثمانی قدرت گرفت و از سال ۱۹۱۳ دولت عثمانی را در دست گرفت. با ورود عثمانی به جنگ جهانی اول و شکست این دولت «پرده ضخیمی جلوی خدمات این جوانان ترک کشیده شد و خدمات مهم اینان به بوته فراموشی سپرده شد .» سرنوشت رهبران جمعیت اتحاد و ترقی عثمانی نیز غمبار بود. طلعت پاشا و جمال پاشا توسط تروریستهای ارمنی ترور شدند.
انور پاشا سردار رشید عثمانی نیز به ترکستان رفته و مملکت «اولو تورکستان» را به وجود آورد.سپس در جنگ با روسها به شهادت رسید. ارتباط سعید سلماسی با جمعیت اتحاد و ترقی عثمانی و عضویت در آن کاملاً محرز است و مسافرتهای وی به استانبول و پاریس حاکی از ارتباط وی با این جمعیت می باشد. در استانبول شیخ اسدالله ممقانی و حسن خان ارفع خواهرزاده ارفع الدوله رابط انجمن آذربایجان و حزب اتحاد و ترقی عثمانی بودند.
۲۶ دی ۱۳۹۷
