ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: از مهمترین نقاشان منسوب به افشار، صادقی بیک افشار را می توان نام برد که مسول نقاشخانه کتابخانه سلطنتی شاه عباس صفوی در قزوین بود. با تشکیل خان نشین افشار در غرب آذربایجان و انتقال ثقل سیاسی- فرهنگی ترکان افشار به اورمیه، اهمیت فرهنگی اورمیه در فرهنگ و هنر آذربایجان فزونی گرفت.
خان نشین افشار به مرکزیت اورمیه مالک سنت دیرینه و سبک مخصوص بخود در نقاشی بوده که عمده این نقاشان دارای لقب نقاش باشی بودند یکی از این نقاشان برجسته، محمدحسن افشار اُرومی مشهور به نقاشباشی لال از نقاشان معروف می باشد که از طرف بعضی پادشاهان قاجار به سمت نقاشباشی تعیین شد. نقاش باشی، رئیس نقاشان دربار و لقبی محترمانه و قابل تکریم برای کسی بود که سرآمد نقاشان است. از آنجایی که در اکثر منابع ابوالحسن نقاش¬باشی با محمدحسن نقاش¬باشی لال اشتباه گرفته می شود لازم دانستم درباره وی نیز در اینجا مطالبی بیاید.
محمدحسن نقاش باشی مشهور به لال متولد اورمیه و منسوب به طایفه دولتمند افشار می¬باشد. وی بعدها از اورمیه به تبریز مرکز ایالت آذربایجان و ولیعهدنشین قاجاریه رفت. فرستادگان فرانسوي در يادداشت¬هاي خود، در حينِ اقامت چند روزه شان در تبريز، از نقاش كر و لالي ياد كرده اند كه مردي ۴۰ ساله بوده و در نقش كردن تصاوير مهارت بسياري داشته است.
به احتمال زیاد محمدحسن نقاش¬باشی با فوت محمدشاه همراه ناصرالدینشاه به تهران رفته و لقب نقاش¬باشی دربار قاجاریه را گرفت. او ضمن استادي در تصوير سازي عمارات سلطنتي، مراسم شاهي، در شبيه سازي آبرنگ با ابوالحسن غفاري (صنيع الملك) رقابت مي كرده و در نقاشي قلمدان ها و جلدهاي روغني نيز دستي قوي داشته است. محمد حسن از دوران جواني در مكتب شمايل نگاري نيز كار كرده و با رنگ و روغن، شمايل هاي قابل توجهي از حضرت محمد (ص)، حضرت علي (ع) و حسنين (ع) ساخته است.
علاوه بر نقاشی پیکرنگاری درباری، قلمدان نگاری هم انجام می‌داد. « معیرالممالک در کتاب رجال عصر ناصری می نویسد: لال بر قلمدانی میدان جنگ سالار در خراسان را نقش کرده بود که یکهزار تن جنگجو روی آن شمرده می شد. قلمدان مزبور را یکی از اروپائیان مقیم تهران به هزار و پانصد تومان خریداری کرد». به دلیل ناشنوایی او را لال یاد کرده‌اند. در رنگ روغن، کارهای روغنی (لاکی) و آبرنگ مهارت داشت و خط نستعلیق را خوش می‌نوشت. قوانین ژرف نمایی را به خوبی می‌دانست و مجالس بزمی و رزمی، به ویژه تک چهره پادشاهان و رجال معروف را با مهارت نقش می‌کرد. حالات شخصی و آرایشی صورت‌ها و نیز اشیاء زمینه را با دقت ترسیم می‌کرد.
دو پسر محمدحسن خان به نامهای آقا بیگلر و ابوالفیض، هم نقاش شده بودند.
با تلاش‌های محمدحسن نقاش باشی، رشته نقاشی در دارالفنون تهران دایر شد. میرزا علی‌اکبرخان مزین الدوله (1222-1311ش) مشهور به نقاشباشی از نخستین شاگردانی بود که در 1248ش برای تحصیل به اروپا اعزام شد و در مدارس عالی پاریس نقاشی و موسیقی فرا گرفت. پس از بازگشت از 1264 با تأسیس رشته نقاشی و تئاتر در دارالفنون، به آموزش افراد حتی معلولان اهتمام داشت.
از جمله آثار محمدحسن خان نقاش¬باشی:
تصویر فتحعلی شاه قاجار نشسته بر تخت سلطنتی (1234ق)، تصویر محمدشاه قاجار (1261ق)
پرده رنگ روغنی ناصرالدین شاه (1276ق) با ارتفاعی حدود ۱۱۷ سانتی متر و عرض نزدیک به ۷۹ سانتیمتر است (در اردیبهشت 1391 در کریستی لندن به فروش رفت)، شاهزاده و پسرک نیمه برهنه، شاهزاده ایستاده با تفنگ، شیخ صنعان و دختر ترسا، جوان بلندقامت، دو جوان در میان گل ها.، قلمدان مشهور که دو صفحه بهشت و دوزخ و جنگ ناپلئون کار آنمرحوم است و باقی آن ناتمام مانده بود. باقی مانده را که جنگ هرات است با این صفحه و بعضی فقرات دیگر باتمام رساند جلایر. راقمه العبد مصور المذکور فی یوم یکشنبه ۸ شهر شعبان قلمدان لاکی، احتمالا قسمت بالا بهشت و دوزخ و یک طرف جنگ ناپلئون در سال ۱۸۳۵ میلادی توسط مرحوم نقاشباشی لال (شاید محمد حسن افشار) نقاشی شده. طرف دیگر و قسمت زیرین توسط اسماعیل جلایر، تکمیل شده است.
بانوی جوان با جامه آبی رقم محمد حسن افشار (نقاش باشی) ، ۱۲۵۴ قمری
تابلوی میدان مشق (طول (۴ متر و ۵۰ سانتیمتر) عرض (۲ متر و ۲۰ سانتیمتر))، صحنه بازدید ناصرالدین شاه قاجار را به همراه ولیعهد و میرزا حسین خان سپهسالار. بازدید ناصرالدین شاه از قشون به همراه ولیعهد و سپهسالار تفاوت ابعاد شخصیت های اصلی با دیگر افراد حاضر در میدان مشق اولین موردی است که هنگام روبرو شدن با این تابلوی بزرگ مشخص است.
