روزهای سرنوشت ساز کرکوک

گادتب: مطابق توافق انجام گرفته میان حکومت مرکزی عراق و اقلیم کردستان عراق، امنیت کرکوک به نیروهای پیشمرگه واگذار می شود. این توافق از تاریخ ۲۵ نوامبر اجرایی خواهد شد و نیروهای پیشمرگه تحت نظارت بارزانی امنیت کرکوک را در دست خواهد گرفت. دلیل این امر احتمال بازگشت خطر داعش به منطقه اعلام شده است.

پی نوشت و تحلیل:

کشور عراق نیز همانند بسیاری از کشورهای خاورمیانه از تنوع قومی و مذهبی برخوردار است. تاکنون آمار مستندی درباره ترکیب قومیتی این کشور انجام نگرفته است اما نزدیک به ۷۵ درصد جمعیت این کشور را اعراب اعم از سنی و شیعه و بقیه را کردها، ترکمن ها، آشوری ها و سایر اقوام کوچک تشکیل می دهند. در این راستا، بزرگترین مسئله اتنیکی این کشور مربوط به منطقه کرکوک می‌باشد. استخراج نزدیک به ۴۰ درصد از نفت عراق از این منطقه اهمیت ژئوپلیتیک آن را دو چندان کرده است، اما آن چیزی که مسئله کرکوک را به لحاظ سیاسی مطرح کرده است ادعای گروه های مختلف به ویژه کردها و ترکمن ها در این شهر می باشد. ترکمن ها بر این باورند که آنها ساکنان قدیمی و اصلی این شهر بوده و طی سالهای رژیم بعث، صدام حسین به منظور تغییر بافت جمعیتی اعراب را در این شهر ساکن کرده است، همچنین نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر از کردهای عراق طی دهه های اخیر وارد این منطقه شده اند، به گونه ای که جمعیت ترکمانان کرکوک به کمتر از ۴۰ درصد جمعیت رسیده است. در مقابل نیز کردها ادعای اکثریت جمعیتی کرکوک را دارند و آن را بخشی از اقلیم کردستان تلقی می کنند.

پس از اشغال عراق و در سال ۲۰۰۷ رفراندومی از سوی سازمان ملل برای تعیین بافت جمعیتی و نحوه اداره آن مقرر شد، اما این رفراندوم هیچ گاه صورت نگرفت. ترکمن ها و ترکیه بر این باور بودند که ترکیب جمعیتی این شهر تغییر کرده است و رفراندوم نتایج واقع بینانه ای نسبت به ترکیب جمعیتی منطقه را در پی نخواهد داشت. در سال ۲۰۱۴ نیز پس از عضوگیری تحرکات داعش، امنیت کرکوک به نیروهای پیشمرگ کُرد واگذار شد و نیروهای پیشمرگه تا سال ۲۰۱۷ در کرکوک حضور داشتند. در پی وقایع ۲۰۱۷ و رفراندوم اقلیم کردستان، الحاق کرکوک به اقلیم کردستان مطرح شد اما با شکست و عقب نشینی این نیروها این اقدام ناکام ماند و نیروهای پیشمرگ مجبور به عقب نشینی از کرکوک شدند‌.

 جیهات یایجی ژئوپلیتیسین معروف ترکیه با اعلام نگرانی از عواقب خبر واگذاری امنیت کرکوک به نیروهای پیشمرگ، خواهان کنشگری و ورود ترکیه به مسئله کرکوک و دفاع از حقوق ترکمن های این منطقه شده است. به گفته وی مطابق بند ۱۷ معاهده لوزان، ترکیه به لحاظ حقوقی حق مداخله در شمال عراق در صورت بی ثباتی سیاسی این کشور را دارد. شایان ذکر است که تاکنون بیانیه یا اظهارنظر رسمی از سوی مقامات ترکیه در این راستا انجام نگرفته است اما با جدیت گرفتن موضوع، ورود ترکیه به مسائل کرکوک محتمل است. جبهه ترکمانان عراق نیز ماه پیش اعلام کرده بود که درصورت متشنج شدن اوضاع سیاسی عراق، ترکمانان نیز اقلیمی خودمختار مشابه اقلیم کردستان عراق را تاسیس خواهند کرد. رئیس جبهه ترکمن‌های عراق، توافق میان اربیل و بغداد را غیرقابل قبول خوانده و خواستار اتحاد گروه‌های ترکمن برای مقابله با آن شده است.

برای رصد و تحلیل این واقعه مهم با ما باشید…

مطالعات اوراسیا-خاورمیانه