ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: به گزارش مرکز خبر گادتب، ۲۷ دیماه سالروز وفات دکتر محمدعلی فرزانه٬ اندیشند، مبارز، نویسنده، زبان شناس و فولکولوریست آذربایجانی است.
استاد دکتر محمدعلی فرزانه با نام اصلی محمدعلی قوسی، سال ۱۳۰۲ هجری‌شمسی در تبریز به دنیا آمد.
وی پس از انجام تحصیلات مقدماتی، به واسطه ناتوانی مالی خانواده جهت ادامه تحصیل به قالی‌بافی پرداخت و شب‌ها تحصیلاتش را ادامه داد تا اینکه وارد دانشسرای عالی تبریز شد. در سن ۱۸ سالگی به شغل معلمی دست یافت و چندی در کتابخانه تربیت مشغول به کار شد و ضمن کار، از نسخ کمیاب پیرامون ادبیات و زبان مادری بهره جست و به پژوهش پرداخت.
فرزانه در دوران پهلوی بارها زندان رفت و تحت شکنجه قرار گرفت. در دوران جمهوری اسلامی ایران نیز وی به مبارزه خود با احقاق حقوق ملی ملت آذربایجان و ترکها ادامه دارد و از این روی بارها مورد تحت مامورین امنیتی قرار گرفت.
محمد علی فرزانه در سال ۱۳۳۲ هجری‌شمسی به تهران رفت و ضمن تدریس، به تألیف کتاب‌های ارزشمندی همت گمارد تا در سال ۱۳۷۱ هجری‌شمسی از دانشگاه باکو دکترای افتخاری دریافت کرد.
استاد محمدعلی فرازنه از شخصیتی بسیار صبور، محترم و با نزاکت برخوردار بود و کلاسهای درس وی عمدتا در خانه و یا در پاک لاله تهران که نزدیک خانه ایشان بود برگزار می گردید. جوانان بسیاری مشتاق اندیشه های وی بودند.
وی در سال ۱۳۷۷ با شرکت در سالن شلوغ دفاعیه فوق لیسانس فرزاد صمدلی یکی از دانشجویان آذربایجانی با عنوان علل شکل گیری و تطویل بحران قره باغ کوهستانی، در دانشگاه امام صادق تهران که نماد قدرت ایدءولوژیک و مرکز شکل گیری و توزیع پندارهای جمهوری اسلامی بود به صورتی جامع و شجاعانه در برابر اساتیدی چون دکتر باوند، دکتر عطایی و دکتر جمالزداده و دهها دانشجوی این دانشگاه از حقوق ملت آذربایجان جنوبی و مظلومیت ملت آذربایجان شمالی و همچنین از سیاستهای نادرست حکومت اسلامی ایران سخن گفت و حضار را تحت تاثیر خود قرار داد.
رژیم از سخنان استاد فرزانه و رساله صمدلی به قدری وحشت زده شده بود که فیلم دفاعیه مذکور از سوی فردی به نام ش. که یکی از عوامل اطلاعاتی رژیم بود سرقت شد.
مهم‌ترین آثار وی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:
مشارکت در نگارش کتاب «گذشته چراع راه آینده» ٬ مقاله‌لر (۶جلد)، سوز اینجی‌لری آذربایجان کلاسیک و چاغداش شعری (۵جلد)، آذربایجان ائل سؤزلری (۲جلد)، مختصر آذربایجان ادبیاتی تاریخی (۲جلد)، دده قورقود، ترکان پارسی‌گو، صمد بهرنگی نین آذربایجان ناغیللاری، آنا دیلیمیز و میللی وارلیغیمیز اوغروندا خاطیره‌لر، آذربایجان دیلینین قرامری لاتین و عرب گرافیکاسی ایله، بلینسکی نین مقاله‌لری، فرهنگ لغات آذربایجان، بایاتیلار، مبانی دستور زبان آذربایجان، گزیده‌هایی از ترانه‌های روستایی فارسی، کجایی دوست کجا، چنین بود اما چنین نخواهد بود، گوشه‌هایی از خاطرات و چند داستان از جلیل محمد قلی‌زاده، شهریار و حیدربابا، دده‌مین کیتابی، آذربایجانین ائل ماهنی‌لاری، آذربایجان اوشاق فولکلورو، آذربایجان فولکلورونون توپلانماسی آراشدیریلماسی، میرزه باغیر حاجی‌زاده دن چاپ اولمامیش خاطیره‌لر، ملانصرالدین لطیفه‌لری، تمثیل‌لر و مثللر، آذربایجان عاشیق شعری.
وی در سال ۱۳۷۷ هجری‌شمسی به بیماری قلبی مبتلا و جهت مداوا راهی سوئد گردید و ضمن معالجه در شهر گوتنبرگ به زندگی خود ادامه داد تا اینکه به سال ۱۳۸۴ هجری‌شمسی همانجا چشم از جهان فروبست. پیکر بی‌جان وی بنابر وصیتش به تبریز منتقل شد. پیکر وی نخست در تبریز از سوی ماموران امنیتی ربوده شد و سپس به صورت کنترل شده ای در اختیار خانواده اش قرار گرفت تا دفن شود. به اینترتیب در روز ۱۸ بهمن ماه با حضور جمع کثیری از مردم آذربایجان و علاقه مندانش در آرامستان وادی‌رحمت به خاک سپرده شد.
همزمان با برگزاری مراسم وی حضورنیروهای امنیتی به حدی سنگین بود که چندین تن از جوانان علاقمند به وی بازداشت شدند که پس از چند روز آزاد گردیدند.
