شرحی بر ایل “قلیچی” خراسان

گادتب: طایفهٔ “قلیچی” یا قلیچ چی (صاحب شمشیر) از ترکان گرای ایلی (گرایلی) است، که در خراسان ساکن هستند.  این طایفه از کالبوش بین گرگان و فندرسک آمده.

درزمان نادرشاه افشارعده ی زیادی ازترکان قلیچی و دیگرطوایف خراسان (ایل افشار) را بسرپرستی محمدعلی بیگ ابیوردی برادرزن خود مشهور به قاباخ قلی خان قورد به جنوب و سرزمینهای قشقایی و بختیاری کوچ داد.

از قلیچی های خراسان درجنوب می توان از قلیچی های قوردهای لرکی، قوردهای شمشیری درطایفه های ششبلوکی و عمله ایل قشقایی، و همچنین  قلیچی های شهرهای داراب و مرودشت ازهمان ایل قلیچی خراسان هستند که همراه قاباخ قلی خان قورد به جنوب آمدند.

همچنین طایفه ای درچهارمحال بختیاری بنام “قلچه ای” وجود دارد احتمالا این طایفه ازهمان ایل قلیچی خراسان باشد که با دیگر طوایف خراسان به جنوب آمدند.

بعد ازکوچ ترکان خراسان (افشار) به جنوب نادر شاه قاباخ قلی خان قورد که ازنزدیکان خود وسپه سالار قشون نظامی آن بود به بیگلر بیگی (استاندار، والی) جنوب منصوب کرد و اختیارات ایلات جنوب کشور را به آن عطا کرد. سپس نادرشاه عده ای از بختیاریها را به خراسان کوچ داد..

در سال ۱۰۰۷ه. ق حسین خان شاملو، بفرمان شاه عباس برای دفع ازبک ها، با سپاهی به خراسان آمد، در این موقع، علی خان گرایلی سرپرست گرایلی‌های آن منطقه با عبدالمومن ازبک سروسری پیدا کرده و علیه شاه به مخالفت برخاست، علی خان دستگیر به حضور شاه فرستاده شد که به فرمان او اعدام گردید. قلیچی ها، تحت سرپرستی علی خان قلیچی از ایل خود گرایلی‌ها در کالبوپوش جدا شدند و به جوین و جغتای و بام و صفی آباد رفتند و سکونت نمودند، امرای معروف این طایفه عبارتند از:

-علی خان قلیچی از امرا و بزرگان طایفه قلیچی در سال ۱۱۶۸ه. ق حاکم سبزوار بود.

-الله یار خان قلیچی نیز، از امرا و بزرگان خراسان بود، در سال ۱۲۱۰ه. ق آغا محمد خان قاجار، که برای ضمیمه کردن خراسان به سایر قسمتهای متصرفی خود به خراسان آمد، و شاهرخ شاه افشار را که کور بود و چندان اقتداری نداشت از سلطنت خلع نمود و برای اخذ جواهر مورد شکنجه قرار داد سپس به مازندران فرستاد که در اثر آن شکنجه‌ها در بین راه درگذشت. الله یار خان قلیجی در آن موقع حاکم سبزوار بود، و از آغا محمد خان اطاعت کرد، ولی به مخالفت فتحعلی شاه قاجار برخاست بعداً در سال ۱۲۱۶ه. ق با وساطت عباس میرزا نایب السلطنه مورد عفو و بخشایش قرار گرفت، فتحعلی شاه قاجار، طرلان خانم دختر الله یار خان قلیچی را به زنی گرفت..

منابع:

کتاب ترکان خطه خراسان مولف عبدالله قاسمی

کتاب طوایف خراسان مولف میرنیا

گردآوری کننده: سیاوش مرادی لرکی