جمعه , مارس 29 2024
azfa

علیرضا صفرلویی: آیا پهلویها پیش آهنگ مدرنیزاسیون و توسعه پایدار بودند؟

گادتب: گاه در گوشه و کنار، در فضای مجازی می شنویم، می خوانیم، می بینیم که ارزیابی هایی می شود دال بر اینکه پهلویها کشور را از فلاکت عصر قجری نجات دادند و درهای تمدن را به روی آن باز کردند. بعد هم در ادامه به تعبیر و تفسیر می پردازند وعلت انقلاب را از دیدگاه جامعه شناختی ناشی از این می دانند که برای آن روز ایران پهلوی ها زودتر بود که بیایند. مردم جاهل بود و انقلابی که کردند از سر جهالت و یا ناشی از توطئه دشمنان ِ مجد و بزرگی و عظمت ایران زمین بود. این دشمنان هم از آمریکا گرفته تا شوروی (بلوک شرق) متغیر است. تئوریهایی که بیش از بررسی علمی مساله بیشتر فرافکنی روحیات و گرایشهای فرد است.

هر چند نوعی ناموزونی و عدم هماهنگی بین رفتار ملت و دولت در دوره پهلوی وجود داشت. این عدم انسجام و عدم هماهنگی، ناشی از نگاه از بالا به پایین بود که گویا می توان ملت را آن طور که یک شخص(شاه  یا حاکم) یا یک دسته و گروهی (احزاب یا طبقه) یا ایدئولوژی ای تنظیم کرده است مهندسی اجتماعی کرد. بسیاری از سیستمهای توتالیتر و تمامیت خواه با چنین ذهنیتی وارد سیاست می شوند.

مدرنیزاسیون پهلوی نگاهی معیوب به مدرنتیه ای است که در اروپا رخ داده بود؛ به قدری معیوب که با تکیه با آن نمی توان برای مدرنیزاسیون اقدام کرد چرا که می تواند هر دستکاری ای علت افزاید و بیماری زاید. اخیراً یکی می گفت(البته جنبه مزاح داشت) پدرم با مادرم هی بگو و مگو داشتند و زیاد رابطه شون خوب نبود و اخیرا هم با دیدن ماهواره و زنهای رنگ و رو دار ترکیه می گفت زن به اینها می گویند، بچه ها واسم از این زنها بگیرید. بچه ها دیدند چکار کنند رفتند ترکیه و مادرشونو اونجا جراحی کردند و جوان تر شد و بعد مثل اونها بزک کردند و ظاهرش رو عوض کردند و بعد به باباشون گفتند تو ترکیه برات یه زن ترکیه ای مدرن پیدا کردیم. کافیه بیای و بگیریش. می گوید پدرم آمد و از زن خوشش آمد. یک مدت بعد بهش گفتیم چطوره زن ترکیه ای؟ برگشت گفت آره ظاهرش مثل زن ترکیه ای است اما اخلاق گند مادرتون رو داره!!

 نگاه پهلوی به مدرنتیه سطحی  بود حداقل در راهکارها و  مدیریت اجرایی اش این طور بود. به مانند ماجرای کسی است که موفقیت کسی را می بیند ولی شب زنده داری ها و تلاشهایش را نمی بیند. به مانند ماجرای کسی است که حرکات آکروباتیک را می بیند ولی سالها تلاش و ورزش و تمرین را نمی بیند. اینها می خواستند بدون زمینه سازی انسانی، مدنی، سیاسی، فرهنگی و حقوقی یهویی با تکیه بر استبداد همه جا را مثل غرب مدرن کند و به آرزوی تقی زاده ها جامعه عمل بپوشانند که از فرق سر تا نوک پا غربی شوند! اما فَرق سر مدرن نشد و فقط اون پایینها مدرن شد.

کسی که خودش مدرنیزاسیون را درست درک نکرده است و روحیه اش آلوده سنتهاست با تغییرات جابرانه و زورگویانه و از بالا به پایین راه به جایی نمی برد…

نکته مهمی که باید گفت و ارتباط تنگاتنگی با عدم درک مدرنیته دارد، این است که چرا باید رضاشاه و محمدرضا پهلوی پل، راه آهن، جاده، بیمارستان، و از این گونه کارهای عمرانی بکنند!!؟؟ مگر کشور مشروطه سلطنتی نبود؟ مگر این کارها در حوزه وظایف نخست وزیر و مجلس نبود؟؟ همان طور که در انگلیس و ژاپن و سوئد و کشورهای با سیستم مشروطه سلطنتی برابر قانون این طور بود! این تفاخرها به ساخت و ساز های پهلوی به مانند ماجرای کسی است که  برای دزدی به منزلی وارد شود و بعد ادعا کند قدرت بازو را باش که صندوق بسیار بزرگی  را جا به جا کردم و بردم!! یعنی مشکل پهلوی یا هر سیستمی در ایران همین تفاخر به چیزهایی است که در حوزه فعالیت قانونی آنها نیست. خطای اساسی پهلویها بر خلاف قاجار ِبعد از مشروطه، خصوصا احمدشاه، این بود که با همه معایبی که برای قاجارها ذکر می شود و قسمتی از آنها هم وارد و صحیح است، نمایندگان مجلس گلچین شده آنها نبود و نخست وزیر بله قربان گوی آنان نبود. برای نمونه در برابر اخطار روس و انگلیس در ماجرای التیماتوم نسبت به اخراج مورگان شوستر آمریکایی مقاومت کرد و یا قرارداد وثوق الدوله 1919 را نپذیرفت ولی در دوره رضا شاه پهلوی و نیز در دوره محمدرضا پهلوی بعد از کودتای 28 مرداد هیچ مقاومتی و یا بحث و جدل خاصی برای احقاق حقوق مردم قابل مشاهده نیست.

اغلب این مطالب عامه پسند ولی خالی از بنیه، در حال سرزنش ملت و پیشرو نشان دادن پهلویهاست. پهلوی حق کشف حجاب آن هم با توسل به زور را نداشت. حق نداشت به زن حق رای بدهد و یا بگیرد. پهلوی فقط باید چارچوب دموکراتیک یک کشور را رعایت می کرد و به اصول مشروطه وفادار می بود. پهلوی باید کناری می ایستاد تا نمایندگان واقعی مردم واقعا کشور را مدیریت می کردند. اجازه می داد شرکتها و بخش خصوصی خودشان کارهای عمرانی را با نظارت دولت و مجلس انجام می دادند. ساخت و ساز کشور را بخش خصوصی انجام می دهد نه دولتها! آوردن کلوپ و رقص و استخر مشترک را بخش خصوصی و مطالبات مردمی خودش حل می کرد و در چارچوب قانون نمایندگان مجلس این اجازه را می دادند یا نمی دادند. اگر روحانیت اعتراضی به این کارها داشت سیستم می توانست بگوید جناب حضرت آقا فلانی به شرط عدم نقض اصول قانون اساسی و عدم استفاده ابزاری از دین، حزب سیاسی خودت را ایجاد کن، تبلیغت را بکن، با کسب آرای لازم وارد مجلس شو! اگر اکثریت کرسیها با شما بود نخست وزیر می توانید بشوید، خواسته هایتان را و وعده هایتان را در چارچوب کانون عملی کن تا مردم از ثمرات نبوغ و برنامه های شما استفاده کنند. اگر مشروطه از اروپا به کشور وارد شده بود و قوانین و تفکرات زیر بنایی اش مشخص بودند جرا از تجارب سیاسی، حقوقی، انسانی آنها استفاده نشد؟؟  به نظر می رسد خود محمدرضا پهلوی به این مساله آگا بود و در موقعی که اعتراضات به اوج رسید در بخشی از بیانیه خود در آبان 1357 این گونه گفت:

« من حافظ سلطنت مشروطه که موهبتی است الهی که از طرف ملت به پادشاه تفویض شده است هستم و آنچه را که شما برای بدست آوردنش قربانی داده‌اید، تضمین میکنم، که حکومت ایران در آینده بر اساس قانون اساسی، عدالت اجتماعی و اراده ملی و بدور از استبداد و ظلم و فساد خواهد بود.» یعنی شاه اینک در سایه بی توجهی به قانون هدف حملات مردم شده بود و سالها قبل می توانست خود را از آماج حملات سیاسی کنار بکشند.

این نکته می تواند درست باشد که بسیاری از مردم درک صحیحی از مدرنیته نداشتند ولی می شد با هماهنگی مرجع های فکری مردم و رفع دغدغه ها و انداختن توپ مطالبات مردمی بین خود مردم و این نهادها خشم و سو ظن را از سیستم به خود مردم ارجاع داد.

در آینده سیاسی و اجتماعی ایران نیز اگر نگاه ها به مدرنیته و برداشتها از آن صحیح نباشد باز نخواهیم توانست به ساحل امن توسعه و آسایش برسیم. تحولات باید به طور جوششی از بطن مردم بجوشد و در سیاست و اجتماع آن طور که هست خود را نشان دهد و نیازی به اراده های ملوکانه و بزرگوارانه و تحولات جابرانه از بالا به پایین نیست.

دوباره امتحان کنید

ترکیه ششمین کشور برتر اروپا در فروش خودروهای برقی است

گادتب: ترکیه در عرصه فروش خودروهای برقی پس از برخی از کشورهای اتحادیه اروپا در …

مرگ مشکوک سارا تبریزی پس از احضار به اطلاعات

گادتب: به گزارش مرکز گادتب، سارا تبریزی ۲۰ ساله ۴ فروردین به وزارت اطلاعات احضار …

دیدگاهتان را بنویسید