GADTB Güney Azərbaycan Demokratik Türk Birliyi
GADTB: Lids Universitetinin britaniyalı alimlərinin araşdırmalarına görə, hətta qlobal istiləşmənin ən əlverişli ssenarisində (+2°C) belə, cari əsrin sonunda Xəzər dənizinin səviyyəsi 5-10 metr aşağı düşə bilər.
Alimlər iddia ediblər ki, ən pessimist proqnoz doğru olarsa, eniş 21 metr olacaq.
Bu perspektiv 15 milyona yaxın insanın yaşadığı bütün region üçün genişmiqyaslı ekoloji fəlakət vəd edir. Elmi araşdırmanın nəticələri “Communications Earth & Environment” (CEE) jurnalında dərc olunub.
Planetin ən böyük endoreik su hövzəsi olan Xəzər dənizi unikal ekosistemin saxlanmasında əsas rol oynayır. Xəzər suitisi, ağcaqayın, ulduz nərə balıqları və bir çox digər endemik növlərin məskəni kimi xidmət edir.
Hesablamalar göstərib ki, temperaturun minimal artması ilə dənizin su səthinin sahəsi 112 min kvadrat kilometr azala bilər ki, bu da İslandiya kimi bir ölkənin ərazisindən böyükdür.
Ekoloji və iqtisadi cəhətdən ən qiymətli torpaqların çoxu dayaz sularda yerləşdiyinə görə belə dayazlaşma biomüxtəlifliyə və yerli əhalinin rifahına dağıdıcı təsir göstərə bilər.
Xəzərin şimal sahillərinin sakinləri ən həssas olacaqlar, çünki balıqçılığın yoxa çıxması onları əsas gəlir mənbəyindən məhrum edəcək, sərt iqlim şəraiti isə alternativ iqtisadi fəaliyyətlərin, o cümlədən kənd təsərrüfatının inkişafını faktiki olaraq qeyri-mümkün edəcək.
Üstəlik, Bakı və Aktau kimi iri liman şəhərləri yeni sahil zolağından onlarla kilometr aralıda yerləşə bilər ki, bu da regionda neft hasilatı üçün zəruri olan bütün logistik infrastrukturun köklü şəkildə yenidən qurulmasını tələb edəcək.
Nəhayət, Aral faciəsi kimi Xəzərin dayazlaşması da dəniz dibindən duz və sənaye çirkləndiricilərinin yayılması nəticəsində yaranan zəhərli toz fırtınalarına səbəb ola bilər.
Yekun olaraq, tədqiqatçılar gözlənilən fəlakətin təsirini yumşaltmaq üçün tədbirlər kimi qorunan ərazilərin yaradılmasını, biomüxtəlifliyin monitorinqinə aktiv investisiya qoyulmasını və sahilyanı iqtisadiyyatların şaxələndirilməsini qətiyyətlə tövsiyə edirlər.
