عارف، ادیب و شاعر تورک “میرزا مأذون قشقایی”

گادتب: محمد ابراهیم فرزند سید علیرضا متخلص به«مأذون»از مشهورترین شعرای تورک دوره‌ی قاجار در ایران است و از او با نام«میرزا مأذون» نیز یاد می‌شود.مأذون در سال ۱۲۴۶ هجری در میان ایل بزرگ تورک قشقایی چشم به جهان گشوده و در سال۱۳۱۳ ه.ق در شیراز وفات کرده است.مزارش در بقعه شاهزاده منصور در خیابان تیموری شیراز واقع است که در دوره پهلوی تخریب گردیده است.

در میان شاعران ایل تورک قشقایی که بیشتر آنان گمنام می‌باشند میرزا مأذون بسیار شناخته شده ‌است. مأذون اشعار عارفانه و عاشقانه فراوانی دارد و او را بزرگترین شاعر تورک در جنوب ایران می‌دانند. “میرزا مأذون” به سه زبان تورکی، عربی و فارسی شعر سروده و دیوان وزینی دارد که نسخه خطی آن در سال ۱۳۰۱ استنساخ شده و اکنون در دسترس است. طبق شواهد، گردآوری اشعار وی، از زمان صمصام السلطان (پسر عموی صولت الدوله قشقایی) صورت گرفته است. ملک منصورخان قشقایی در کتاب خاطرات خود می‌نویسد: «مرحوم صمصام کتابی از اشعار مأذون را به من داد. اشعار مأذون را از جوانی جمع کردم ولی در آلمان در هنگام جنگ در بمباران منزل من، همراه با بقیه اثاثیه از بین رفت. پس از بازگشت به ایران از معین دفتر خواهش نمودم با خط خودش هر چه از اشعار ماذون را که با هم پیدا کرده بودیم بنویسد. او با خط زیبای خودش آن‌ها را نوشت و موقعی که پس از سقوط دکتر مصدق من (ملک منصورخان) به اروپا تبعید شدم شهبازخان شهبازی از روی این کتاب نسخه ای رونویسی کرد و بعد نیز برای گردآوری تعداد دیگری از اشعار مأذون و یوسف علی بیگ تلاش بسیار کرد و توانست آن اشعار را چاپ کند». نمونه‌هایی از این دیوان را مرحوم شهبازی در سال ۱۳۶۷ در مجموعه‌ای گنجانده است.

میرزا مأذون هم در انواع و اوزان شعر کلاسیک تورکی طبع آزمایی کرده و قصاید و غزلیات و ترجیعات و رباعیات لطیفی سروده است و هم در انواع شعر آشیقی هم دستی داشته است.

تخلص شعری «ماذون» توسط ضل‌السلطان قاجار حاکم وقت شیراز به وی داده شد. ضل السلطان از مأذون خواست با اختیار کامل اشعارش را بسراید و در مورد هرکس و هر موضوعی شعر سرایی کند. «مأذون» در لغت به معنای «اجازه داده شده» می‌باشد.

مأذون از سخنوران و شعرایی است که در تشویق سایرین نیز بسیار کوشا بوده‌است. همانگونه که در کتاب” سفرنامه حاج آیاز خان قشقایی” از او یاد شده، وی در دوران کودکی حاج آیازخان قشقایی به مکتب‌خانه‌ای که او در آن تحصیل می‌کرده سرکشی نموده و به خط خود برای او سرمشق نوشته است.

منابع:

– ویکی‌پدیا

– دیوان مأذون قشقایی

یازار تونجای تورک‌اوغلو