گادتب: خرداد 1286 شمسی، کُردهای جلالی 13 روستای شهرستان ماکو را به یکباره ویران کردند. روزنامه روسی کاسپی و روزنامه حبلالمتین تهران جزئیات آن تاراج را با ذکر نام روستاهای تاراج شده، درج نمودند. احمد کسروی در صفحه 395 «تاریخ مشروطه ایران» مینویسد که ستمهایی به مردم این آبادیها کردهاند، که تابفرساست: «مردان را دو نیم کردهاند، زنان را پستان بریدهاند، کودکان را به رودخانهی زنگبار انداختهاند.»
انجمن ایالتی تبریز شب چهارشنبه چهاردهم خرداد وقایع را به نمایندگان آذربایجان در مجلس شورای ملی ایران تلگراف زد. ولی اینها هیچیک سودی نداشت و از تهران بیش از این نتیجه نشد که گفتند با دولت گفتگو میشود و”اقدام خواهد شد”. اتابک نیز برای رویه کاری دستوری به نظامالملک فرستاد که “تحقیق واقعات” ماکو کرده و “به اصلاحات آنجا” بکوشد.
تا اینکه انجمن ایالتی تبریز تیر خلاص را شلیک کرد و نمایندگان آذربایجان را به تلگرافخانه خواسته و به نمایندگی از طرف ملت آذربایجان، طی تلگرافی به آنها آشکارا گفتند: این آشوبها از انگیزش خود دولت است. اگر در تهران کاری از پیش نمیرود، بیایید در آذربایجان خود دست به هم داده و به چاره دردها کوشیم. (کسروی، ص 398)
و حالا درست در روزهایی که مردم آذربایجان، پیام مشابهی را به تهران و نمایندگان مجلس مخابره کرده و آشکارا گفتهاند که اگر تهران قادر به حل معضل دریاچه اورمیه نیست، ما خود چاره دردمان را میدانیم، اتفاق مشابه دیگری در منطقه آواجیق ماکو رخ داده است. خانم «ایسترم خوشخلق» که معلم مدارس ماکوست در قامت نماینده واقعی انجمن ایالتی آذربایجان ظاهر شده و به پشتگرمی مردم آواجیق و ماکو، خطاب به آقای رحمتی (نماینده مجلس ماکو) میگوید: «یا شما اقدام به درمان این درد کنید، یا ما کفن پوشیده به میدان میآییم و دردمان را چاره میکنیم.»