گادتب: در آخرین ساعات روز دو شنیه ۱۹ آبان ۱۳۹۹ ( ۹ نوامبر ۲۰۲۰) یعنی یک روز بعد از آزادی شهر «شوشا» از اشغال ارمنستان توسط ارتش آزربایجان، با سرعت باد اعلام شد که صلح قاراباغ بین آزربایجان و ارمنستان با میانجیگری روسیه و با امضای الهام علی یف رئیس جمهور آزربایجان، نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه امضا شد و قرار است از ساعت ۰۰:۰۰ روز سه شنبه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ (یعنی چند ساعت و شاید هم چند دقیقه دیگر!) به اجرا در آید و صلحبانان مسلح روسیه در دالان لاچین و دیگر مکانهای تعیین شده مستقر شوند که در حال اجرای آن هستند!
عجبا این صلحبانان مسلح روسی چطور با این سرعت برای اجرای قرارداد خودرا آماده کرده بودند که به محض اعلام امضای صلح، به اجرای آن پرداختند!
آنچه که از شواهد بر میآید و بعد از امضای صلح هم مشخص شد، نیروهای مسلح روسیه مستقر در پایگاهای ارمنستان به محض ورود ارتش آزربایجان به شهر شوشا، خود را برای ورود به خاک اشغال شده آزربایجان در منطقه لاچین آماده کرده و قبل از امضای قرارداد صلح، وارد این منطقه شده بودند، یعنی تحرکات برون مرزی قوای روسی که مسلما بدون اجازه رئیس جمهورشان غیر ممکن است، عملا نقض کننده متن پیامهای دیپلماتیک ولادیمیر پوتین بودند که در مقابل تقاضای کمک پاشینیان نخست وزیر ارمنستان، میگفت: تا زمانیکه ارتش آزربایجان در خاک خود میجنگد و وارد ارمنستان نشده است چنین کمکی صورت نخواهد گرفت.
به هر حال صلح قاراباغ قبل از آزاد شدن شهر «خان کندی» و به قول ارمنستان « استاپاناکرت» مرکز این منطقه از اشغال، با عجله زیاد امضا گردید و طبیعی است که این صلحنامه با فشار و تهدید روسیه بود که پایبند به قوانین بین المللی هم نیست و ما در گذشته شاهد چنین تحرکاتی از این قبیل از طرف روسیه، چون ضمیمه کردن منطقه «خودمختار کریمه» اوکرایین به خاک خود، جدا کردن منطقه «اوستیای جنوبی» و «آبخازستان» گرجستان به بهانههای مختلف از این کشور بودهایم!
با اینهمه حال قرار است هفت رایون (شهرستان) خارج از محدوده «داغلیق قاراباغ» (قاراباغ کوهستانی) بعلاه شهر «شوشا» که در محدوده قاراباغ کوهستانی بود در اختیار کامل دولت آزربایجان قرار گیرد و دالانی هم از مرز ارمنستان و از طریق لاچین به قاراباغ متصل شود و راه ارتباط ترابری غرب آزربایجان – نخجوان هم از منطقه «زنگهزور ارمنستان» (قاپان) تامین گردد.
الهام علی یف رئیس جمهور آزربایجان و مسئولین تورکیه این قرارداد را «پیروزی آزربایجان» و نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان آنرا «مجبور به امضا با توجه به شرایط» نامیدند.
در این قرارداد هنوز صحبتی از چگونگی اداره منطقه «قاراباغ کوهستانی» نشده و قرار است در روزهای آینده جزئیات آن روشن شود، ولی ایجاد دالان لاچین – خان کندی میتواند این معنا را داشته باشد که به «قاراباغ کوهستانی» خودمختاری (چه از نوع مدنی و یا سیاسی) داده خواهد شد.
از طرف دیگر الهام علی یف صحبت از استقرار صلحبانان مشترک تورکیه و روسیه در مکانهای تعیین شده کرده که در متن قرارداد صلح ( احتمالا به علت تعجیل در نوشتن آن) مطلبی از آن دیده نمی.شود.
… به دنبال تنظیم این قرارداد، حرف و حدیثهای متعددی در مورد اینکه چرا آزربایجان با توجه به داشتن دست بالا و پیروزی در جنگ راضی به صلح با این شرایط شده است؟
باید گفته شود اگر دخالت روسیه نبود مطمئنا آزربایجان این صلح را با این شرایط قبول نمیکرد ولی خاطرتان باشد که در اول مقاله گفتیم نیروهای روسیه قبل از امضاء قرارداد وارد خاک آزربایجان شده بود!
درست است روسیه خودرا در این جنگ بی طرف نشان میداد اما روسیه هرگز راضی نمیشود حیاط خلوت خود ارمنستان را تا این حد بازنده ببیند، او میخواست به پاشینیان ثابت کند تمایل او به غرب و دوری از روسیه چقدر برایش هزینه دارد!
شاید بعضیها بگویند تورکیه میتوانست با دخالت خود جلو یکه تازی روسیه را بگیرد.
– اما تورکیه با صدها کیلومتر دورتر و قوای روس در داخل مرز آزربایجان بود!
تصور دیگر این است که ایران چون گفته بود هرگز دخالت نیروهای خارجی را در این مسئله نخواهد پذیرفت، میتوانست به روسیه اعتراض کند.
– شاید منظور ایران از دخالت خارجی، روسیه نبوده است.
و اما با همه این مسائل، آزربایجان برنده این جنگ است، چرا که در طول ۲۸ سال گذشته راضی به دادن امتیازهای بیشتر بود که ارمنستان راضی به این کار نمیشد، از طرف دیگر بسیاری از سیاستمداران دنیا تصور میکردند که آزربایجان نه تنها «قاراباغ کوهستانی» را از دست داده بلکه قادر به برگرداندن پنج شهرستانش هم (خارج از لاچین و کلبجر) نخواهد بود، اما امروز آزربایجان نه تنها صاحب هفت شهرستان از دست رفته اش میشود و صاحبان و ساکنین اصلی این شهرستانها به زادگاه خود بر می.گردند، هشتمین و مهمترین شهر خود «شوشا» را هم به دست می.آورد و امتیاز دالان آزربایجان- نخجوان را هم از خاک ارمنستان صاحب میشود و از همه مهمتر، قدرت و کارآیی ارتش، شهامت و دلیری جوانان و سربلندی ملت خودرا در دنیا به نمایش میگذارد و دوست و دشمنش را به درستی میشناسد، در مقابل، ارمنستان که روزی خودرا متکبر و سرکش میدید، با این شکست سخت، شاید از این به بعد به فکر زندگی مسالمت آمیز با همسایه قدرتمند خود آزربایجان باشد.