ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: ای گنجلیک!
سنین بؤینوندا بیر گؤرَو وار، سندن اؤنجه کی نسیل یوخدان بیر بایراق، قوتسال بیر ایده آل سیمگه‌سی یاراتدی، اونو مین سورونلا اوجالدارکن دئدی کی: «بیر کره یوکسَلَن بایراق بیر داها ائنمَز!»
البته کی، سن اونون بو اومیدینی قیرمایاجاقسان، بو گون مجلیس بیناسی اوزه‌رینده آزربایجان تورکلری‌نین اوره‌کلرینه ائنمیش بو بایراغی تکرار او بینا اوزه‌رینه تیکه‌جک بو یولدا یا قاضی و یا شهید اولاجاقسان»
(محمد امین رسولزاده)
محمد امین رسولزاده ۱۸۸۴ ایلینده باکی شهری‌نین نوخانی کندینده حاجی موللا علی اکبر عائله‌سینده دونیایا گلدی و ۶ مارت ۱۹۵۵ ده آنکارادا وفات ائتدی.
رسولزاده ایلک تحصیلینی دوغولدوغو کندین موللاسی‌دا اولان آتاسیندان آلدی، سونرا ایسه باکی شهرینده «مسلمان روس» مکتبینده و داها سونرا باکی تئکنیک مدرسه سینده روس دیلینده تحصیلینه دوام ائتدی.
۱۹۰۴ ایلینده «آزربایجان گنج انقلابچیلار درنگینی» یارادیب گنجلرده میلّی حیسّی یاراتماغا و روس چارلیق حکومتی علیهینه گیزلی فعالیته باشلادی. گنج محمد امین ۱۹ یاشیندا و ۱۹۰۳ ایل ۱۴ مای دا تیفلیس شهرینده « شرق روس» قزئته سینده عمیسی اوغلو و یاخین مجادله دوستو اولان محمدعلی ایله بیرلیکده «همّت و غئیرت واقتی دیر» باشلیغی ایله مقاله سینی چاپ ائتدیردی. ۱۹۰۵ ده ایسه «همّت» قزئته سینده چئشیتلی مقاله لر یاییملاتدی.
۱۹۰۸ ایلی‌نین سونو ۱۹۰۹ ایلی‌نین باشلاریندا محمدامین رسولزاده هم چار اصول- اداره سی طرفیندان حبس اولما تهلکه‌سی ایله علاقه‌لی، همده گونئی آزربایجاندا ستارخان اؤندرلیگی ایله باش قالدیرمیش میلّی آزادلیق حرکاتینا قاتیلماق اوچون باکینی ترک ائده‌رک تبریزه و داها سونرادا تهرانا گئدیر. او تهراندا بیر دسته ایران آیدینلاریلا بیرلیکده ۱۹۱۰ ایلینده ایران دئموکرات پارتیسی‌نین مسئولو و بو پارتی‌نین یایین اورگانی اولان «ایرانِ نو » قزئته سی‌نین باش رداکتورو اولور. ۱۹۱۱ چار روسیانین ایرانداکی ائلچی لیگی‌نین باسقیسی و ایران مشروطیت حرکاتی‌نین یئنیلمه‌سی ندَنی ایله ایرانی ترک ائدیر.
محمدامین رسولزاده گیزلی یوللارلا آستارا- لنکران یولویلا باکی یه داها سونرا دا استانبولا گئدیر. استانبولدا «تورک یوردو» و «تورک اوجاقلاری» تشکیلاتلاری ایله یاخیندان ایش بیرلیگی ائدیب «تورک یوردو» درگیسینده و داها سونرا «سبیل الرشاد» مجموعه سینده «ایران تورکلری» اثرینی یاییملاییر و تورک توپلومونون بؤیوک رغبتینی قازانیر.
رسولزاده بو تشکیلاتین ان چالیشقانلاریندان بیریسی ایدی. او استانبولدا آیدین فیکیرلی دین آدامی سیّد جمال الدین افغانی نین دوشونجه‌لری ایله تانیش اولور، حتی جمال الدینین بیر نئچه مقاله سینی تورکچه یه چئویریب «تورک یوردو» درگیسینده یاییملادیر. فقط رسولزاده نین ذهنینی داها چوخ مشغول ائدن مسئله، تورک میلّتچیلیگی ایدی.
استانبولدا محمدامین رسولزاده ایله عینی دوشونجه ده اولانلارین ان تانینمیشلاری علی حسین‌زاده ایله ضیاء گؤک آلپ اولموشدور . ضیاء گؤک آلپ « واحد تورک دیلی » حاقّیندا چالیشیردی و آزربایجان تورکجه‌‌سی ایله تورکیه تورکجه‌سی‌نین عینی فورماتدا اولدوغونا اینانیردی .
رسولزاده استانبولدا اقامت ائتدیکدن سونرا باکی یه دؤنور و «آچیق سؤز» درگیسینده میلّی مسئله ایله باغلی فیکیرلرینی یاییر.
او یالنیز قوزئی آزربایجانلیلارین دئییل، گونئی آزربایجانلیلاریندا کیملیک‌سیزلشدیرمه دورومونا آجییردی!
نهایت چارلیق حکومتی ۱۹۱۷ ییلیندا یئنیلدیکدن سونرا مسکووادا گئچیریلن گئنل روسیا مسلمانلاری قورولتاییندا رسول‌زاده‌نین اؤنه سوردویو اراضی باغیمسیزلیق اؤنریسی ۴۴۶ اوی‍لا قبول اولور و ۱۹۱۸ جی ایل ۲۷ مای‌دا گورجوستان پایتختی تیفلیس ده توپلانمیش قافقاز مسلمانلاری، آزربایجان میلّی شوراسینی قوروب و محمدامین رسولزاده میلّی شورا نین باشقانی سئچیلیر. بئله لیکله آزربایجان تاریخینده ان اؤنملی اولای اولان یعنی آزربایجانین تام باغیمسیزلیغی ۲۸ مای ۱۹۱۸ ده میلّی شورا طرفیندن اعلان ائدیلیر و عینی گون « آزربایجان خالق جمهوریتی» نین ایلک ناظیرلر کابینه‌سی تشکیل اولور.
روحو شاد، یولو گئدرلی اولسون
