ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: فرهنگ نصیری یک لغتنامه ترکی و فارسی است که برای منشیان دربار صفوی نوشته شده است تا آنها بتوانند نامه‌های ترکی را که از بلاد مختلف به دربار ارسال می‌شود بخوانند. بخش بسیار کوچکی از این لغتنامه نه چندان حجیم به ترکی قزلباشی اختصاص یافته است که منظور مؤلف از ترکی قزلباشی ترکان داخل قلمرو صفوی است و تقریبا معادل ترکی آذربایجانی امروز است.
در همین بخش کم حجم لغتنامه دو مطلب بسیار مهم و چشمگیر نظرم را جلب کرد که با خوانندگان این صفحه به اشتراک می‌گذارم.
اولی: توضیح نقش اوزان است که به یکی از سوالات اساسی من و بسیاری دیگر شاید پاسخ می‌دهد و دیگری نام روزهای هفته به ترکی قزلباشی در دوره صفویه.
اوزان در واقع همان آشیق و عاشیق است که ساز می‌زند و داستان می‌سراید و بخشی از داستان را به صورت شعر با آواز بیان می‌کند.
بخش قابل توجهی از داستانهای آشیغی ما با دربار صفویه و شاه عباس مرتبط هستند و ارتباط آنها با تاریخ قبل از آن قطع می‌شود.
سالها پیش با دوست پژوهشگرم #اولکر_اوجقار صحبت میکردیم که گویا کودتایی در فولکلور ما رخ داده است و نه تنها داستانهای آشیغی بلکه حتی داستانهای معمولی مادربزرگها و پدربزرگهای ما هم به دربار صفویه گره خورده است.
بعد از صفویه تا حدودی نادرشاه افشار جای خود را در داستانهای غیرآشیغی باز کرده است اما ردپایی از شاه افشار در داستانهای آشیغی نشنیده‌ام. و همین طور در فولکلور ما از داستانهای دده قورقود هم تقریبا خبری نیست.
توضیح یک سطری نصیری در فرهنگ خودش این انقطاع را تایید می‌کند و معلوم می‌شود که در دوره صفوی اوزانها راویان قصه‌های غازان‌خان، خان خانان داستانهای کتاب دده قورقود بوده‌اند.
توضیح نصیری در مدخل اوزان چنین است:
اوزان آنکس که قصه سلطان غازان و نصایح به ترکی می خواند. فرهنگ نصیری ص 280
غازان خان نام خان قوم اوغوز است که داستانهای دده قورقود حول آنها شکل گرفته است و خود غازان خان در عین حال یکی از شخصیت‌های اصلی این داستانها است.
نام‌های هفته در میان ترکان قزلباش عصر صفوی
آربا آرتاسی – شنبه
بازارگونو- یکشنبه
بازار آرتاسی – دوشنبه
تکجه گون – سه شنبه
دوز گونو – چهارشنبه
آربا آخشامی – پنج شنبه
آربا – جمعه
کتاب فرهنگ نصیری به همت دکتر حسن جوادی و دکتر ویلم فلور در سال 1392 توسط نشر آیدین تبریز منتشر شده است.
