ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: برای آشنایی با فضای فکری کسروی و نوع نگاه ایشان به زبان های ترکی و لهجه ی فارسی ، گزارشی از یکی از آشنایان کسروی وجود دارد به نام آیت الله میرزا عبدالله مجتهدی که در خاطرات خود چنین می نویسد:”من از میرزا احمد کسروی خواستم که برویم منزل ما که عبارت از یک اتاق مخصوص بود در خانه عمویم، مدتی راجع به موضوعات متفرقه باهم صحبت نماییم…یادم می آید که کسرایی( کسروی ) از فارس ها خیلی بدگویی می کرد و می گفت که اینها جماعتی هستند که مغزشان ناخوش است. کسروی، ترک ها یعنی آذربایجانی ها مخصوصا زنجانی ها را بر فارس ها ترجیح می داد و در مقابل این بی منطقی های یکی از اعضای دولت ترک ستیز گفته بود که ما ترکها این جور نیستیم، یعنی ما اهالی آذربایجان و زنگان؛…
ایشان در ادامه و در خصوص کسروی نقل می کند:”…به نظرم راجع به کتابی یا مقاله ای که به عربی نوشته و در مجله العرفان نشر شده بود، قدری صحبت نمود. بعضی مطالب آن کتاب راجع به مساله ترک و فارس در ایران بود و در آن کتاب تحقیق نموده بود که اکثریت ایرانیان از اول ترک بوده اند و هستند…این اولین و آخرین مجلسی بود که من با کسروی تنها و بدون ثالث مدتی صحبت نمودیم(خاطرات آیت الله میرزا عبدالله مجتهدی به کوشش رسول جعفریان، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۱)
احمد کسروی خود نیز در زندگینامه اش(ده سال در عدلیه) و در خصوص مجموعه مقالاتی را که در مازندران نوشته بود و همچنین در مورد مساله ترک و فارس در ایران چنین نوشته است:” در زنگان چون به ترکی سخن گفته می شود مرا واداشت که در باره زبان ترکی به اندیشه و جستجو بپردازم. در مازندران چیزی به عربی زیر عنوان ” اللغه الترکیه فی ایران” نوشته و برای ” العرفان” فرستاده بودم. در اینجا همان رشته را دنبال کردم و کتاب های نفیسی به ترکی از غزلیات” فضولی”، ” دیوان های امیر علیشیر نوایی” و… به دست آوردم-؛ هیدجی نام ملایی بود که در تهران در مدرسه سید ناصرالدین می زیست. شعرهای ترکی داشت آنها را گرد آوردم، از این کوشش و جستجوها نتیجه ای به دست آمده که از جمله این بود که :
” زبان ترکی از دید افعال بر فارسی برتری فوق العاده ای دارد، زیرا دیده شده در ترکی پانزده گونه فعل ماضی و چهار گونه فعل مضارع وجود دارد در حالی که در فارسی در برابر آنها بیش از چهار گونه ماضی و یک گونه مضارع شناخته نمی بود ؛ این یکی از چیزهایی بود که مرا از نارسایی فارسی و بیماری آن آگاه گردانید.”( ده سال در عدلیه صص ۴۶ و ۶۴)
احمد کسروی در رساله ” آذری یا زبان باستان آذربایجان” به کرات به نارسایی و بیمار بودن گویش فارسی نیز اشاره کرده است ، وی در ص ۱۹ همین رساله می نویسد:” [ زبان ] کنونی فارسی بسیار نارسا و بیمار است و بسیاری از معناهای که به ترکی می توان فهماندید در فارسی فهماندن آن بسیار سخت است و از هر باره بر یک آذربایجانی سخت است که با این زبان ( فارسی) سخن براند.”
کسروی در همان رساله به فراوانی افعال ترکی و برتری زبان ترکی بر فارسی اشاره و تاکید داشته است همچنین کسروی در کتاب ” زبان پاک ص ۲۴” بر اساس مدل افعال ترکی چند نوع گونه فعل برای [ لهجه ی ] فارسی پیشنهاد داده و برای فهم آنها معادل ترکی افعال را هم می نویسد.
منبع:
ماهنامه بایرام، خردادماه ۱۳۹۵، شماره ۵۹، مقاله ” کسروی، از ترکی ستایی تا ترکی ستیزی” به قلم جناب آقای علی طارمی زنجانی
