ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: نبرد دریایی چاناک‌قالا سال 1915 میان متفقین به رهبری انگلستان و فرانسه و عثمانی‌ها روی داد و با پیروزی قاطع عثمانی به پایان رسید.
نبرد چاناک‌قالا در جریان جنگ جهانی اول در 18 مارس سال 1915 میان متفقین به رهبری انگلستان و فرانسه و عثمانی‌ها در تنگه چاناک‌قالا (داردانل) روی داد و با پیروزی قاطع این دولت پایان یافت. در این نبرد، ارتش متفقین متشکل از نیروهای فرانسوی و انگلیسی به همراه سربازانی از استرالیا، نیوزیلند، هند، نپال و سنگال تلفات سنگینی متحمل شدند.
پیروزی قاطع دولت عثمانی در این نبرد بزرگ را می‌توان در جمله معروف «چاناک‌قالا غیرقابل عبور است» خلاصه کرد. اگر چه دولت عثمانی در طرف دولت‌های پیروز جنگ جهانی اول قرار نداشت، اما پیروزی در چاناک‌قالا که در میان کشورهای غربی به نبرد گالیپولی شهرت دارد، باعث افزایش اعتماد به نفس و شعور ملی ترک‌ها شد.
از دیگر نتایج مهم این نبرد می‌توان به سقوط نظام تزاری روسیه و آغاز انقلاب بلشویکی اشاره کرد. روسیه تزاری امید زیادی به ارسال امکانات و نیرو توسط متفقین از طریق دو تنگه چاناک‌قالا (داردانل) و استانبول (بسفر) داشت اما با شکست فرانسه و انگلستان دولت تزاری سقوط کرد.
متفقین ابتدا فکر می‌کردند پیروزی آسانی را در تنگه چاناک‌قالا به دست خواهند آورد و کشتی‌های جنگی آنها وارد دریای مرمره خواهد شد، اما در 18 مارس 1915 شکست سنگینی را متحمل شدند.
با پیاده شدن نیروهای متفقین در مناطق آری‌بورنو، سدالبحر و قوم‌قالا، فاز دوم نبرد چاناک قالا آغاز شد و 9.5 ماه ادامه یافت. سربازان «هنگ 57» ارتش عثمانی به فرماندهی سرهنگ مصطفی کمال آتاترک رشادت زیادی نشان دادند و جمله معروف “به شما فرمان حمله نمی‌دهم، بلکه دستور مردن (شهادت) می‌دهم” در تاریخ ماندگار شد.
انگلستان و فرانسه ابتدا فکر می کردند به آسانی موفق به عبور از چاناک‌قالا خواهند شد، اما در 18 مارس 1915 با مقاوت بی‌نظیر و شکست بزرگی مواجه شدند. کشتی مین‌گذاری «نصرت» تمام تنگه چاناک‌قالا را مین‌گذاری کرد.
بدین ترتیب سه ناو نیروی دریایی بریتانیا که به ناوگان شکست‌ناپذیر مشهور بودند، غرق شدند. با شکست تلاش متفقین برای عبور از تنگه، عملیات پیاده کردن شمار زیادی نیرو در سواحل تنگه به منظور کنترل عبور و مرور در آن توسط فرانسه و انگلستان در 25 آوریل همان سال آغاز شد. ارتش عثمانی نیز با گرفتن نیروهای داوطلب از سراسر کشور برای دفاع از میهن خود آمده بودند و به همراه متحد خود آلمان دفاعی جانانه را نشان داد.
با مقاومت بی‌نظیر ترک‌ها در چاناک‌قالا و تلفات زیاد متفقین، لرد فیشر، فرمانده بریتانیایی طی نامه‌ای به وینستون چرچیل، وزیر نیروی دریایی وقت کشورش نوشت، “چاناک‌قلعه لعنتی مزاری برای همه ما خواهد شد”
با وجود اشغال بخشی از سواحل تنگه از سوی نیروهای متفقین، ارتش عثمانی موفق به آزادسازی این مناطق شد. مصطفی کمال آتاترک، به دلیل موفقیت در نبرد ساحل آنافارتالار، مدال «لیاقت» را دریافت کرد.
با افزایش تلفات متفقین و نزدیکی زمستان، ژنرال کیتچنر وزیر دفاع بریتانیا طی گزارشی از غیرقابل عبور بودن تنگه خبر داد و خواستار تخلیه منطقه از نیروهای متفقین شد. دولت بریتانیا نیز این گزارش را پذیرفت و آخرین نیروی متفقین در 9 ژانویه 1916 شبه‌جزیره گالیپولی را ترک کرد.
بدین ترتیب پس از 9.5 ماه پیروزی بزرگی برای دولت عثمانی به دست آمد و این پیروزی باعث افزایش اعتماد به نفس و شعور ملی ترک‌ها شد.
