گورستان سه‌هزار ساله سکایی مشکین

گادتب: در آزربایجان نعل اسب را نشان برکت و وفور نعمت و رزق و روزی می‌دانند و از آن برای تبرک محل کسب و کار خود استفاده می‌کنند. قشقایی‌ها نیز از پرورش دهندگان ممتاز اسب در منطقه خاورمیانه هستند که شهرت اسب قشقایی را فراتر از منطقه رسانده‌اند و اسب اصیل تورکمن نژادی شناخته شده در سرتاسر گیتی می‌باشد.

در هزاره اول پیش از میلاد تورکها بعد از درگذشت فرماندهان و قهرمانان خود مراسم با شکوهی جهت تدفین اسب فرماندهان نیز برگزار می‌کردند و ظروف مربوط به غذا و هدایا را نیز به طرز شگفت آوری در کنار جسد اسب مدفون می‌ساختند. به طوری که مولف «تلخیص الآثار فی عجایب الاقطار» به صراحت می‌نویسد که اوغوزها اسب را پرستیده‌اند. تورکها برای اسب بزرگان خود نیز افسانه‌هایی ساخته‌اند که نشانگر حرمت ونقش این حیوان در نزد آنها دارد. بر اساس افسانه‌ها اسب کوراوغلو و اسب بامسی بئیرک در نتیجه آمیزش نریان دریایی و مادیان زمینی به دنیا آمده‌اند. اسب کؤگودی مرگن؛ قهرمان دستان آلتایی مادایی قارا مستقیما از آب آفریده شده است. بر اساس اعتقادات کهن تورکهای یاقوت (ساکن سیبری) اسب‌های قهرمانان از آفتاب می‌آیند.

محمود کاشغری در کتاب «دیوان لغات التورک» اسب را بال تورک (تورکون قانادی) نامیده است، برای همین پاشاها برای آنکه ضربه‌ای کاری بر «کوراوغلو»، وارد سازند توطئه ربودن اسب وی «قیرآت» را می‌چینند. چراکه کوراوغلو بدون قیرآت تورک شکسته بالی است که نصف دلاوری خود را از دست داده است. در کل این دستان، کوراوغلو تنها یک بار لب به التماس گشوده است و آن زمانی است که حمزه به تحریک پاشاها قیرآت را می‌دزدد.

ائشیدر پاشالار بی‌لر / شادلیق خبرینی سؤیلر

کوراوغلو التماس ائیلر/ بالا اینجیتمه قیرآتی.

بنا به نوشته‌های هرودوت سکاها هنگام سوگواری برای امپراطور اسب وی را نیز کشته و به همراه وی دفن می‌کردند. این گزارش در کتیبه‌های «اورخون – یئنی سئی» در سطور مربوط به مرگ بیلگه‌خان نیز خود نمایی می‌کند که بهترین اسب‌های وی را کشته و دفن نموده‌اند. معتبرترین سند برای وجود چنین اعتقاداتی مقبره‌های کشف شده در مشکین‌شهر می‌باشد.

به گفته دکتر رضا رضالو در این گورها سی‌و‌چهار اسب تدفین شده که با نظم بسیار خاصی این حیوانات را خفه کرده و در گور دفن کرده‌اند. به نظر می‌رسد این اسب‌ها بخشی از نذوراتی بوده که در ارتباط با تدفین انسانی به یکی از بزرگان و شاهان سکایی تقدیم شده است. (روزنامه جام‌جم، دوشنبه ۵ خرداد ۱۳۹۳، صفحه ۱۹)

این مقبره سه هزار ساله امروزه در معرض نابودی قرار گرفته و مسولان شهری و استانی نیز کوچکترین توجهی به این یادگار فرهنگ گذشته ندارند.

ابراهیم رشیدی