ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: سید جعفر پیشه وری، سرباز راه آزادی، از بنیانگذاران و رهبر فرقه دموکرات آذربایجان در شهریورماه سال 1320 از زندان پهلوی آزاد شد و این آزادی زمینه شکل گیری یک رسانه ملی در آذربایجان و به تبع آن تشکیل حکومت ملی را سبب شد.
درشهریور ماه سال 1324 سید جعفر پیشه وری به همراه دیگر روشنفکران آذربایجانی دوباره فرقه دموکرات آذربایجان را تشکیل و بیانیه ی 12 ماده ای در این رابطه صادر کردند. و زمینه برای تشکیل حکومت ملی در آذرماه همان سال فراهم شد.
بخشی از مفاد دوازده ماده ای فرقه در 12 شهریور 1324:
«توام با حفظ استقلال ایران، لازم است به مردم آذربایجان آزادی داخلی و مختاریت مدنی داده شود تا بتوانند در پیشبرد فرهنگ خود و ترقی و آبادی آذربایجان با مرعی داشتن قوانین عادلانه کشور، سرنوشت خود را تعیین سازند.»
این بیانیه توسط ۷۷ نفر از افراد شناخته شده که بعضا از قشرهای متفاوتی بودهاند، امضا میشود.
این خود دلیلی بر فراگیر بودن پایگاه اجتماعی فرقه و تعلق آن به اقشار مختلف جامعه میباشد.
در بین امضاکنندگان اسامی صاحبان کارخانه، بخشهایی از اصناف، روحانیون از جمله سه روحانی از اورمیه با اسامی «اسماعیل علیزاده»، «میرکاظم ندیمی» و «حاجی اسماعیل»، روزنامهنگاران، فرهنگیان و… به چشم میخورد. تاسیس فرقه با استقبال اقشار مختلف جامعه مواجه میشود. با وجود مخالفت حزب تودهی ایران با تشکیل فرقهی دموکرات، رضا روستا عضو کمیته مرکزی حزب توده به موسسین آن تبریک میگوید.
بازاریان و اصناف نیز حمایت خود را اعلام میکنند.
حتی ایلات «قاراپاپاق» و «شاه سئون» نیز از تشکیل فرقه استقبال میکنند.«حسین پاشا» و «امیر فلاح» ایلخان قاراپاپاق از منطقهی سولدوز، قولوخان بورچالی و … خواستار عضویت در فرقهی دموکرات میشوند.
طبق شواهد تاریخی در ده روز اول تشکیل فرقه، فقط در تبریز 10 هزار نفر به عضویت آن درمیآیند.
شاخهی آذربایجان حزب توده نیز به فرقه میپیوندد. سخنرانیهای پیشهوری مدام در جراید به چاپ میرسند.
در تمامی سخنرانیها و مقالات وی، بر دموکراسی و آزادی و سرنوشت ملل تحت سلطه اشاره میشود.
در این شرایط نیروهای ارتجاع به شدت با فرقه مخالفت میکنند و آن را تجزیهطلب میخوانند.
روزنامههای «نسیم صبا»، «حر» و «ندای عدالت» با انتشار نوشتههایی با فرقه مخالفت میکنند.
البته برخی جریانها نیز در تهران از اقدامات آزادیخواهانهی فرقه حمایت میکنند.
از جمله روزنامههای «نجات ایران» و مجلهی «زبان» متعلق به آزادیخواهان تهران.
