ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: به مانند همه سال‌های پیشین با فرا رسیدن 21 فوریه که روز جهانی زبان مادری است، این موضوع به موضوع روز جامعه ایران تبدیل شده و این سوال برای اولین بار مطرح شده که اگر غرض از زبان رسمی، زبانی است که همه گروه‌های ساکن در جغرافیای ایران به وسیله آن بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، آیا نمی‌توان زبان ترکی آذربایجانی را به عنوان زبان رسمی در نظر گرفت؟ به ویژه آنکه در همسایگی ایران کشوری وجود دارد که در آن گروه‌های مختلف قومی توانسته‌اند با این زبان با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و علاوه بر این تعداد افرادی که در ایران به ترکی سخن می‌گویند، اگر بیشتر از فارس‌زبان‌ها نباشد، کمتر از آنها هم نیست.
ده‌ها خاندان ترک سلجوقی، ملکشاهی، قره قویونلو، آق قویونلو، صفوی، افشار، قاجار و غیره چندین قرن قدرت را در ایران در دست داشتند و نه تنها زبان خود را بر ملیت‌های مختلف در جغرافیای این کشور تحمیل نکردند بلکه بسیاری‌ها بر این باورند که تر‌ک‌ها حافظان این کنونی هستند اما اینک نه تنها نمی‌توانند به زبان مادری خود تحصیل کنند بلکه هویت آنان نیز مورد شک و تردید قرار داده می‌شود.
البته موضوع مطالبه به پاسداری از زبان‌های مادری به عنوان زیربنای هویت ملیت‌های تشکیل دهند ایران تنها محصور به ترک‌های آذربایجانی نیست، در راستای مطالبات ممکن شدن تحصیل به زبان مادری در ایران، یک نماینده کُردِ مجلس ایران خواستار تعیین یک روز ملی در تقویم سالانه این کشور، به نام قومیت‌ها یا لباس‌های محلی شد. جواد حسینی‌کیا، جمعه 28 دسامبر 2018 در گفت‌وگو با ایسنا درباره تعیین یک روز در تقویم سالانه ایران برای حضور مردم با لباس‌های محلی و برگزاری بازارهای محلی برای ارائه محصولات فرهنگی – قومی گفت: «ایران از قومیت‌ها و مذاهب متنوعی تشکیل شده که همه آنها در کنار یکدیگر زندگی می کنند. اقوام مختلف و مذاهب گوناگون، شیعه و سنی و غیرمسلمانان هر کدام آداب و سنن زندگی خود را دارند.»
پیش از آن یک نماینده مجلس ایران با تاکید بر اینکه قانون اساسی این کشور “با صراحت تحصیل اقوام کشور به زبان مادری در کنار زبان فارسی در مدارس را آزاد عنوان می‌کند” از تدوین طرح آموزش زبان مادری در مدارس ایران خبر داد.
به گزارش عصر ایران صدیف بدری، نماینده اردبیل، نمین، نیر و سرعین که مناطق ترک‌نشین هستند در مجلس ایران گفت: «حق آموزش به زبان مادری، قومی و محلی در بسیاری از اسناد و معاهدات حقوق‌بشری مثل منشور زبان مادری، اعلامیه جهانی حقوق زبانی، بندهای 3 و 4 ماده 4 اعلامیه حقوق اشخاص متعلق به اقلیت‌های قومی، ملی، زبانی و مذهبی، ماده 30 کنوانسیون حقوق کودک، ماده 27 میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مورد تاکید قرار گرفته است و مهمتر از همه آنها قانون اساسی مترقی نظام اسلامی بر آن تاکید دارد.»
اصل 15 قانون اساسی ایران می‌گوید «زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»
در سوی مقابل از فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به عنوان مهم‌ترین مخالف اجرای ماده 15 قانون اساسی در ایران یاد می‌شود. فتح‌الله مجتبایی، یکی از اعضای این فرهنگستان موضوع را توطئه‌آمیز خوانده و گفته بود: «شک ندارم که این موضوع از خارج به ایران آمده است، قبل از این در هندوستان نیز این مسئله توسط انگلستان تجربه شد و امروز هم انگلستان و کشورهای شمالی ما هستند که می‌خواهند این مسئله را به ایران وارد کنند. بهترین وسیله برای عقب نگه داشتن یک ملت بی‌توجهی به زبان آن است، اگر بخواهیم زبان‌های مادری‌مان را به عنوان زبان علمی و آموزشی به کار ببندیم به طور حتم به گذشته برگشت خواهیم داشت و این موضوع خطرناک است و از آن بوی توطئه می‌آید.»
هر ساله همزمان با سالروز پاسداشت زبان مادری در روز 21 فوریه که از آن با نام روز جهانی زبان مادری یاد می‌شود، ملیت‌های غیرفارس در ایران کمپین‌های متعددی به راه انداخته و خواستار ممکن شدن تحصیل به زبان مادری و متوقف شدن “سیاست‌های سرکوب فرهنگی” شدند.
در روز جهانی زبان مادری عرب‌های اهواز کمپین گسترده‌ای به راه انداخته و مقالات، گزارش‌ها، اخبار و تصاویر متعددی در زمینه مطالبه حق تحصیل به زبان مادری با هشتگ الدراسة بلغة الأم حقي در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده و از مقامات ایران خواستند استفاده از این حق را که در قانون اساسی فعلی ایران نیز به آن اشاره شده، ممکن کنند.
فعالان عرب این موضوع را “تلاشی عامدانه” برای محو هویت عربی در منطقه توصیف می‌کنند. شیما سیلاوی، کنشگر حوزه حقوق بشر به “العربیة.نت” گفت: «رژیم ایران سال‌هاست به صورت عامدانه وجود مردم عرب را انکار کرده و برای تحقیق این مهم از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است.»
در ژانویه 2017 نیز یک فعال فرهنگی عرب به نام عیسی دمنی 43 ساله و دارای دو فرزند، روزنامه‌نگار و آموزگار زبان عربی، ساکن کوی گلستان اهواز به دلیل تلاش‌هایش در برگزاری کلاس آموزش زبان عربی دستگیر و به مکان نامعلومی منتقل شد. در ماه می 2017 شعبه چهارم دادگاه انقلاب اهواز به ریاست قاضی پور محمدی این فعال اهوازی را به اتهام تبلیغ بر علیه نظام و تشکیل موسسه‌های غیردولتی به یک سال زندان و تبعید به شهر تکاب محکوم کرد.
ضیاء ناصر
