PKK-nın seçki teatrı və Türkiyə

GADTB: Suriyada ABŞ-ın himayəsi altında işğal etdiyi torpaqlarda qondarma yerli seçkilər keçirməyi planlaşdıran terror təşkilatı PKK/YPG Türkiyənin sərt müxalifətindən sonra qondarma seçkini təxirə salmalı oldu: 2024-cü il iyunun 11-də olacaq yerli seçkilər avqustun 18-nə keçirildi.

Terror təşkilatı PKK Rakka, Deyr əz-Zor, Hələb, Haseke, Qamışlı, Deyr əz-Zor, Rakka, Aynul Ərəb, Münbic və Afrin-Şəhba və Təbqa bölgələrini əhatə edən seçkilər vasitəsilə legitimlik üçün zəmin yaradaraq beynəlxalq aləmdə tanınmağa can atır.

  PKK-nın Suriyadakı qolu olan PYD/YPG hazırda ölkənin şimal və şərq bölgələrində təxminən 50 min kvadrat kilometr əraziyə nəzarət edir. Təşkilat münbit kənd təsərrüfatı torpaqları və su yolları, xüsusilə enerji resursları üzərində hökmranlıq yaradıb. Terror təşkilatı 2014-cü ildən DEAŞ-la (İŞİD) mübarizə adı altında ABŞ tərəfindən dəstəklənir və qorunur. Hazırda ərazidə minə yaxın Amerika əsgəri və bir çox xüsusi muzdlu PKK-nı qoruyur. Təşkilat isə addım-addım siyasiləşərək özünü beynəlxalq səviyyədə legitim bir aktyor və muxtar struktur kimi təqdim etməyə çalışır. Bu səbəbdən yerli seçki kartından istifadə etmək istəyir.

  PKK-nın qanunverici orqanı adlanan Suriya Demokratik Şurası 2024-cü ilin aprel ayında Ali Seçki Komissarlığını yaradan yeni seçki qanununu təsdiqlədi. Bundan sonra yerli seçkilər üçün əvvəlcə mayın 30-u deyildi, daha sonra bu tarix təxirə salınmaqla iyunun 11-nə salındı. Təşkilatın planına əsasən, 6 böyük şəhər, 40 rayon və 105 qəsəbədə seçki qutuları qurulacaq. Seçkilərdə bəziləri ittifaq quran 30 siyasi partiya iştirak edəcək. Bu bölgələrə Cəzirə, Deyr əz-Zor, Raqqa, Fərat, Münbic, Afrin-Şehba və Təbqa kimi bölgələr daxildir.

  Lakin müxalif kürd qrupları heç bir demokratik legitimliyi olmayan və PKK-nın silah gücünə təşkil etmək istədiyi seçkiləri boykot etmək qərarına gəldilər, ərəb qəbilələri də bəyanatlar verərək bu qondarma seçkiləri tanımayacaqlarını açıqladılar. Demoqrafik baxımdan PKK-nın nəzarətində olan bölgələrin 80 faizi ərəblər, bir qismində isə türkmənlər yaşayır. Kürdlər cüzi bir ərazidə olsa da, onların da çoxu PKK-ya ciddi şəkildə müxalifdir. 

  Türkiyənin əks həmləsi

  Ağ Ev Milli Təhlükəsizlik Şurasının Yaxın Şərq və Şimali Afrika koordinatoru Brett Makqurk (Brett McGurk) ilə ABŞ Mərkəzi Komandanlığının (CENTCOM) himayəsi altında yürüdülən PKK layihəsinə qarşı Türkiyənin həyata keçirdiyi sərhədyanı hərbi əməliyyatlar strukturun dövlətə çevrilməsinə mane oldu və bu mübarizə davam edir. Türkiyə qondarma seçki teatrı ilə bağlı çox sərt mövqe tutdu və ABŞ-ın gözündə fikrini açıq şəkildə bir daha bildirdi. Bundan sonra PKK ABŞ-ın təzyiqi ilə geri addım ataraq seçkiləri bir daha təxirə saldı.

  2024-cü il mayın 30-da keçirilən mətbuat konfransında ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü bildirdi ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının 2254 saylı qətnaməsində qeyd olunduğu kimi, Suriyada keçiriləcək hər bir seçki ədalətli, azad, şəffaf, əhatəli olmalıdır və Suriyanın şimal-şərqindəki mövcud vəziyyət seçkilərin bu şəkildə keçirilməsi üçün uyğun deyil. Bundan sonra təxirə salınma qərarı verildi.

  Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan mayın 30-da keçirilən EFES-2024 təlimində verdiyi açıqlamada dedi: “Terror təşkilatının referendum bəhanəsilə ölkəmizin və Suriyanın ərazi bütövlüyünə qarşı təcavüzkar hərəkətlərini yaxından izləyirik. Türkiyə separatçı təşkilatın Suriya və İraqın şimalında, onun cənub sərhədlərindən bir qədər kənarda terror təşkilatı yaratmasına əsla icazə verməyəcək. Nə lazımsa, etdik, bundan sonra da eyni vəziyyətlə qarşılaşsaq, yenidən hərəkətə keçməkdən çəkinməyəcəyik”.

  Terror təşkilatının dövlət arzusu

  PKK/YPG-nin bir müddət əvvəl elan etdiyi yeni ictimai müqavilə (konstitusiya) “Şimali və Şərqi Suriya Muxtariyyəti” qondarma qurumunun adını dəyişdirərək Şimali və Şərqi Suriya Demokratik Muxtariyyəti adlandırdı. Yeni ictimai müqavilənin elanı ilə Suriya Demokratik Şurası (SDC) ABŞ nümayəndəliyi Birləşmiş Ştatlardakı məşhur və təsiredici gücə malik “Brownstein Hyatt Farber Schreck” adlı lobbiçilik şirkəti ilə razılığa gəldi. Razılaşmanın birinci maddəsi ABŞ tərəfindən “Şimali və Şərqi Suriya Demokratik Muxtariyyəti”nin rəsmi tanınmasıdır.

  PKK bir tərəfdən konstitusiya bəyannaməsi ilə Suriyada qurduğu “dövlət”ə konstitusiya zəmini hazırlayır, digər tərəfdən də ABŞ vasitəsilə beynəlxalq aləmdə tanınmağa çalışır. Üstəlik, qurum bu ikiayaqlı strukturla kifayətlənmir, onun tanınması və legitimliyi üçün seçkilərdən keçmək istəyir. Ancaq bu səylərin fərqində olan Türkiyə Suriyanın ərazi bütövlüyünü qorumaq və öz milli təhlükəsizliyini təmin etmək istiqamətində qətiyyətli mövqe və hər cür siyasi və hərbi vasitələrlə müdaxilə etmək gücünü göstərməyə davam edir.

Türkiyə Siyasət, İqtisadiyyat və Cəmiyyət Araşdırmaları Fondu – SETA-nın araşdırmaçı-yazarı Can Acunun